ასე მოხდა;
ჩემს სოფელში ყოფნას წვიმიანობა დაემთხვა. თქვენი სათქმელი რარიგ ვთქვა და, ასეთი წვიმიანი აპრილი, დღემდე არ მახსოვს. მოუღია ცას, ა, ააამოდენა ხახა და ასხამს და ასხამს.
სოფელი კარში გასვლას ნატრობს, ჩიტები, ბუდის გაწყობას, ხოდაბუნები, — კავ-გუთნეულის გამართვას.
აგერ, უკვე მერამდენე დღეა დაავლებული ვზივარ ფანჯარასთან და ჩაქანცული მზერით გავყურებ სოფლის შარაზე ცის გუბეებად ჩამოქცევას.
ჩანს, წვიმამ თავისი იცის. ჰოდა, რადგან ღრუბლებს საიქეთო პირი არ უჩანს, მეც ავდგები, ზურგზე ზღაპრების ცარიელ გუდას მოვიგდებ და ჩვენს ნაცნობ მოხუც ცოლ-ქმარს მივასტუმრებ. იქნებ, ერთი ზღაპარი კიდევ გვიამბონ...
აი, ეს ზღაპარიც:
ჭიანჭველა იყო ერთი, სახელად — ჭოჭრომელი. ხელმარჯვე, მუყაითი და მშრომელი. სახლი ედგა ეზო-კარის, მოსავალის ედგა ხვავი.
ამბობენ, მდიდრებს, კაკლის ცარიელი ლენჯოც ემწირებათ საბუხრედო. აი ეს, აქ არ ითქმოდა!
ჭოჭრომელი ყველასათვის ხელგამწვდენი და კეთილმოწყალე იყო. ცისიერზე ჩადგებოდა ბეღლის ღია კარში და ყველას თავისთან უხმობდა: წაიღეთ, წაიღეთ, დაპურდით, დაამაძღრეთ ჩვილ-ობლებიო.
აჰა, უმაქნისსა და ხელსუპყართ სხვა რაღა უნდოდა? მთელ დღეებს ჭოჭრომელის ბეღლის კარზე ტრიალებდნენ ცარიელი ტომრით ხელში...
აგე,
უფსკერო და უძირო რო არაფერია ამ ქვეყნად?!
აკი, ჭოჭრომელის ბეღელიც ისე სწრაფად ჩაილია და გამომარცვლდა, როგორ სწრაფადაც აპირთავდა და გაიტისნა ბეღლის კართან მდგარი ტომრები...
*
დრო თავისას შვრება. უფრო მეტიც, ისე სწრაფად გადის, ხშირად კიდეც გეჩვენება, საათის ისარი გულისცემას დასჯავრებიაო.
და მაინც, ყველაზე სწრაფად ჭოჭრომელისთვის გავიდა დრო. იგი გვიან ჩააფიქრა იმან, რომ ისე ჩაიარა შემოდგომამ, მეზობლის სტუმარ-მასპინძლობა იქეთ იყოს, გზიდან ეზოშიაც არავის გადმოუხედავს.
თანდათან (აკი, ჭოჭრომელის კიდეც სცხვენოდათ), ჩიტებმაც იწყეს გამომარცვლული ბეღელის მიტოვება, - ნახეო, — სთქვეს, — სამ-ოთხ წვეთ წყალს ძაბრის ყელიც კი იზოგავს სამერმისოდო, — ადგნენ და იქაურობა გაბუსხულებმა დატოვეს.
მთის მწვერვალებიდან შემოდგომის ქარებს დამაყრებული ზამთარი, ისე ურცხვად და გაფოთებით მოიწევდა ბარისკენ, ვითომცდა, ქერ-ხორბლით სავსე ჯალდანის ჩამოდგმას ეჩქარვის ეზო-ეზოო.
კი, აბა?! თოვლი, სიცივე, ყინვა, შიმშილი... აი, ზამთრის სიავკაცე ჭიანჭველასათვის. თავთავიანთ სადგომში გამოკეტილს, სულ კაკალ-კაკალ ჰქონდათ გამოთვლილი გაზაფხულამდე სამყოფი მარცვალი. თუნდაც ხელძარით რომ მიგეტანათ მათთვის მოსაკითხი და ხმის ჩაქცევამდე გეძახათ, მაინძელო, მაინძელოო! კარში არავინ გამოგხედავდათ. თბილ ღვერფლში ჩაცვენილთ ცალი თვალი მუდამ ჭუჭრუტანაში ჰქონდათ გადგმული და მიწას თავთავიანთ წილ თვალის სითბოს მატებდნენ გაჯიუტებული თოვლის გასალღობად.
*
ახლა, როცა ზამთარი სახლის ფანჯრებს ყინვის თითებს უფხაჭუნებდა, ჭოჭრომელს აღარაფერი ჰქონდა სხვათათვის მისართმევ-მოსაკითხი. უფრო მეტიც, ეზოში აკაბაკა მოხელისგულებულ ხორბლის მარცვლებს (მეტწილს, ალბათ — ფშუტეს!), ექვსი, ჰა, ჰა, შვიდი დღე თუ იკმარდა.
ჭოჭრომელი იმათ არ ეკუთვნოდა, ვისაც თავიანთი სიზარმაცითა და უპოვრობით საკუთარი სტომაქის ამოსავსებად კარიდან-კარზე სიარული რომ შეეძლო და გამომწირული ლუკმით მოლოდინში მასპინძლის წინაშე თავი მაიმუნად ექცია.
არადა, რამდენი სასაცილო რამ ამბის გახსენება (ან მოგონება) გჭირდება მასპინძელს ხასიათი რომ აუწყო, სულაც — გამოუკეთო, გააცინო, გაამხიარულო. შიგადაშიგ ჩააფიქრო, დაადარდიანო კიდეც. მერე, ისევ გაახალისო, გაამხიარულო, თან თვალი ოჯახის დიასახლისზე (უფრო სწორად — თახჩაზე), უნდა გეჭიროს იმ მოლოდინით, რომ აგერ ახლა ადგება, თახჩის კარს გამოაღებს, სუფრას გაშლის და ოჯახის წევრებს ვახშმად მოიხმობსო. რა თქმა უნდა, ერთ ჯამს შენთვისაც დადგამს და პირძვირი ღიმილით სუფრასთან შენც მიგიპატიჟებს. აქ კი, ცოტა ფრთხილად უნდა იყო. ზედმეტი თავაზიანობა არ ივარგებს და უარი იმ მიჯნამდე უნდა თქვა, რომ შენი სტუმრობით ისედაც გამწყრალ მაინძელს არ ათქმევინო, — კაი აბა, ჩემო იმანოო, - და კარი ცხვირწინ არ მოახურვინო.
რას, რაღას შვრები მერე? ვის მიაკითხავ ამ შუაღამისას კარზე? ახლა ისე გვიანაა, მეზობლის ჭიშკარი ნავთსა და ცეცხლს რომც მისცე, მის ჩასაქრობადაც შინიდან ფეხს არავინ გადმოდგამს, თორემ რომელ შენს მოპატიჟებასა და ვახშამზეა საუბარი?!.
წადი ბაბა აწი შინ, ჭიაყელასავით მოკრუნჩხული უსიტყვოდ მიეგდე შენს საწოლზე და უჭმელობით გამოლასტულ კუჭს, ეგების დილამდე სული მიატანინო.
— არა, რას ამბობ?! ღმერთმა დამიფაროს — (შენ ამბობ), — ტყუილად ვიმაიმუნე და ვიჯამბაზე მთელი დღე მასპინძლის წინაშე?!
— ამიტომ, შენც სწრაფად ადექი, სმენა გაიყურსე და მასპინძელზე ადრე მიუჯექი სუფრას. მერე და მერე სმენის გაყურსვასთან ერთად, თვალის დახუჭვაც მოგიწევს ერთი-
ორჯერ. არ დაგინახავს, არაფერი შეგიმჩნევია, მაშინაც კი, როცა ოჯახის დიასახლისი უპრაკუნოდ წაჰკრავს (იენზე გამწყრალი) შვილს თავში, — ადექი, შეშა დაჩეხე და ბუხარს შეუკეთეო! (შეშა, ბარე ორი დღის საკმარი აყრია ბუხარს). ბავშვი ისეთი მადით აკნაწუნებს ხორბლის მარცვალს, დედის წყრომას ყურადღებას არც კი აქცევს. (ეჰ, შიმშილს რა ვუთხრა, თორემ დედის ასეთ წათაქილზე, ბავშვი ღრიალით ჭერს უნდა იკლებდეს!).
შვილის ჩუმათობაზე გამწყრალი, ახლა უფრო მაგრად წაჰკრავს შვილს (შენის გამოისობით!), — აი, გაგისკდა ეგ მუცელი, ადე, ხბო გადააბიო!
— რა უნდა, ქალო ხბოს ამ ყიამეთში გარეთო?! — ხომ უნდა გაწყრეს და აღელდეს წესით ოჯახის უფროსი ქალის ასეთ საქციელზე? მარა...
ეჰ, რაც არის, არის. შენც დანაყრდი და დღევანდელმა დღემაც ჩაიარა. ხვალისა კი, ხვალემ იკითხოს.
*
აი, ეს დღევანდელი და ის ხვალინდელი დღე ჭოჭრომელისთვის აგრერიგ რომ არ დადგეს, ისიც ადგა, სახლის კარი საიმედოდ გადარაზა და დილაადრიან, ვინემ სოფელი ძილიდან გამოერკვეოდა, ბედის საძებრად გზას გაჰყვა.
იარა ჭოჭრომელმა, ბევრი თუ ცოტა, ერთ გამოფუღრულ ხეს მიადგა. შეჰყო თავი ფუღუროში. მიმოათვალიერა სადგომი. დაიგულა რაკი თავისად, მზერას ტანიც მიაყოლა და შიგ შევიდა. შორით ნავალმა მოსვენება სცადა. აკი, მიწვა კიდეც იქვე. უცებ, ფუტკრის ბზუბზარაკა ხმა მოესმა. ჭოჭრომელი სწრაფად წამოდგა, — სახლებულან აქაცო, — თქვა და გზად გაბრუნდა.
— ჭოჭრომელ შეჩერდი, აქეთ, აქეთო! — მიაძახა ფუღუროს სიღრმიდან ფუტკარმა. ჭოჭრომელი შეჩერდა, პირი ფუღუროსკენ იბრუნა და იქაურობას თვალი გულდასმის მიმოავლო.
— მე, ფიფი მქვია, — უთხრა ფუღუროს მეორე კიდეში მყოფმა ფუტკარმა და თვალისწამში ჭოჭრომელთან მობზარაკდა.
— მე კი, ჭოჭრომელი. თუმცა, შენ ხომ იცი ჩემი სახელი, საიდან? — ჰკითხა.
— ვიცი და ეგა?! აბა, მკითხე რამდენჯერ მიგემია შენი ეზოს ყვავილთა ნექტარი...
— აქ მარტო რად ხარ, თქვენები სადღა არიანო?
— აი, იქაო, — ფიფიმ კუთხეში მდგარ სკას გახედა, — სძინავთ, რაც მთაზე თოვლი ჩამოდგა, მას აქეთო.
ეგ ჭოჭრომელს არ სმენოდა, - რა დროითო? - ჰკითხა.
— დიდი ხნითო, — ფიფიმ, — ვინემ, მინდვრად ყვავილები მუხლს არ გაიდგამენო.
— შენაო?
— მეცო. ასე, ჯამ — ჭურჭელი მივალაგე, შვილ-მონაგარიც სულ აქ მყავს, ჰოდა, ავდგები და მეც არიდარად დავიძინებ. შენა, აბა ერთი აქეთ მოდი, — ფიფიმ ჭოჭრომელს ხელი ჩაჰკიდა და ბუჯერზე შემომდგარ თიხის ქილებთან მიიყვანა, — აქ, თაფლია, აქ კიდევ — ფიჭა. თითო — ორში, პურის მარცვალიც დგას. წელს ზამთარი დიდთოვლობას ჰპირობს, გარედ გასვლას დაუფრთხილდი. მზერა დილიდანვე კარში გადგი. ვინიცობაა, მშიერს, სულაც — შეციებულს მოჰკრა თვალი, — შინ მოუხმე, უმასპინძლე, დასვი პურად. გვიანი დროით ნუ გაუშვებ. გახსოვდეს; ყველა გზა მზით დაიწყე და მზითვე დაასრულე...
ჩანდა, ფიფი კიდევ კარგა დროით აპირებდა სტუმართან ყოფნას და, ბევრი რამ ამბის თხრობას, მაგრამ ისე სწრაფად მიყურსავათდა, რომ დარჩენილი სათქმელი ზამთრის ძილით ჩაანაცვლა...
*
მეორე დილით მზემ ინათა თუ არა, ჭოჭრომელმა კარს მიაშურა. ვინემ მიწას თოვლი სულ არ დაჰფენოდა, ჭოჭრომელმა ხის გარშემო საბაღე ადგილი მიმომტკავლა, ბარ-თოხი აიღო და, რაც კი მინდვრად ყვავილები ეგულვოდა, მათ ბაღში გადმორგვას შეუდგა...
ოფლს ოფლი ემატებოდა, დღეს დღე, ყვავილს ყვავილი: იას-ენძელა, ენძელას-ზამბახი, ზამბახს — გვირილა, ფურისულა, ყოჩივარდა, შროშანი (მოდით, ნუღარ ჩამოვთვლით, თორემ ერთი მათგანიც რომ გამოგვრჩეს, ხომ იცით, ყვავილებმა როგორი გაბუტვა იციან). ჭოჭრომელის ბედად, ისე გავიდა ზამთარი, ცას მიწისკენ თოვლის ფანტელიც არ დასცდენია. ხოლო, მიწა - გულის იმედნეულ სითბოს აგებებდა ყვავილის თითოეულ ძირს.
მიილია თებერვალი. იმარტა. ბაღში გაშლილ კოკობზიკა ყვავილებს მოუსვენრობა დაეტყოთ. აკი, სთქვეს კიდეც, — დღესაც ვაცალოთ, და თუ ხვალ არ გაიღვიძეს, ნახონ; ისეთი სურნელი მივუფრქვიოთ ფუტკრების კარს, სულ თავაწყვეტით მობზარაკდნენ ჩვენკენო!...
*
ხვალინდელი დღისა რა გისხრათ. არ ვიცი, მართლა გაიღვიძეს თუ არა ფუტკრებმა იმ დილით, და არც ის ვიცი, თუ როგორ შეხვდნენ ჭოჭრომელი და ფიფი ერთმანეთს, რადგან დილით, ჩვენთან — სოფელშიაც გამოიდარა და მზეს დანატრულმა მოხუცმა ცოლ-ქმარმა, ისე უმალ დაავლეს თავთავიანთ სამუშაო იარაღებს ხელი და ისე სწრაფად გავიდნენ ყანაში სამუშაოდ, რომ ეს ზღაპარი, არც კი დაგვისრულეს.
ეგ არაფერი.
იცით რაა, ბავშვებო?
მოდით, მეც ამ ფურცელზე ცარიელ ადგილს დავტოვებ და ჭოჭრომელისა და ფიფის შეხვედრის ამბავი ყველამ ისე დაწერეთ, როგორადაც თქვენ წარმოგიდგენიათ. მოხუც ცოლ-ქმარს თუ ჰგონია, რომ თქვენ ზღაპრის წერა არ იცით, იმასაც ვნახავთ!
აი, ეს ცარიელი ადგილიც:
«......
«
და კიდევ;
რომ დაწერთ, აუცილებლად გამომიგზავნეთ, კარგით?
ჰოდა, როცა მოხუც ცოლ-ქმარს ახალ-ახალი ზღაპრის მოსათხრობად კვლავ ვესტუმრები, მათაც წავაკითხებ.
მომწერეთ, გელით...