გაღვიძება
თოვლიდან გამოვდიოდი. მხრებზე დაყრილი თოვლიდან. ეს ჰგავდა ძილისეულ ჩვენებას, რომელიც ადრე წლების განმავლობაში მტანჯავდა - ვიღვიძებდი და თვალს ვერ ვახელდი; გაღვიძებული ვიყავი და თვალს ვერ ვახელდი; ირგვლივ გაღვიძებული ხალხი ფორიაქობდა, მე კი ვიღვიძებდი და თვალს ვერ ვახელდი. სიკვდილისაც ხომ ამიტომ მეშინოდა - გავიღვიძებდი და თვალს ვერ გავახელდი. ჩემს დახუჭულ და გარედან მონათებულ თვალებს ჩრდილი დაეცა. მერე ქუთუთოებზე შეხება ვიგრძენი - თბილი, მსუბუქი... მე, ბედნიერმა გავხსენი დაწებებული ქუთუთოები და დავინახე შავი ფარდა, რომელსაც თბილი ორთქლი ასდიოდა.
- სადაა შენი პატრონი, სად? - მომესმა ყურისძირას.
მე ზემოთ ავიხედე და თუ გინდა სარკეში დამენახოს ჩემი თვალების უაზრო მზერა.
- პატრონი, პატრონი! სადაა პატრონი? - არ მეშვებოდა ხმა.
"პატრონიი? რა ვიცი! რა უნდა, ვინაა, რა უნდა?" - და გავარჩიე კაცი შავ პალტოში, რომელსაც ჩემი ხელები თავის ხელებზე ედო და უორთქლავდა. მე დავხედე ჩემს ხელებს, როგორც გადაყრილ პატარა ფოცხებს და გამახსენდა, რომ სადღაც ჩამოვრჩი, დავრჩი, თუ დამტოვეს, თუ დამაგდეს.

სად ჩამოვრჩი?
ერთხელ ჩამოვრჩი თოვლში. ეს ადრე იყო. მივდიოდით მე, გივი ადრეული და, თუ არ ვცდები, ელგუჯა თავბერიძე. ჩამოვრჩი შემთხვევით. მივდიოდი ჩემთვის, ვფიქრობდი და მოულოდნელად არ ჩამოვრჩი? მივიხედე, მოვიხედე - ჩამორჩენილი ვარ. გივის და ელგუჯას (?) თვალი ვერსად მოვკარი. ვიფიქრე: წინ ხომ არ გადავუსწარი-მეთქი, მოდი - დაველოდები. დავდექი ქუჩაში და ვიცდი. ამ დროს მოვარდა გივი ადრეული გულგახეთქილი, ჩამავლო ხელი და წინ გამარბენინა თოვლში, სადაც ელგუჯა (?) გვიცდიდა. ახლა რატომ ჩამოვრჩი? დავრჩი თუ დამაგდეს? იქნებ წინ გავუსწარი?

რა ვუპასუხო?
ამაზე ფიქრს მოვასწრებ. ახლა ამ შავპალტოიან კაცს უნდა ვუპასუხო რაღაც. რა ვუპასუხო? საშინლად გამიჭირდა ბაგეების გახსნა. თითქოს პირველად ვიდგამდი ენას. "პატრონი", - ბორძიკით ვუთხარი და შეცბუნებულმა წარმოთქმულ სიტყვას მივაყურადე, რომელმაც სად არ გაიარა, რას არ წამოედო.
- პატრონი უნდა მყავდეს. ისე, დავფიქრდები.
- მაშინ აქ რამ ჩაგმარხა, შე საწყალო, - თავისთვის თქვა შავპალტოიანმა.
მე უკან მივიხედე და როცა ჩემი თოვლიანი აკლდამა დავინახე, ზურგში ყინვის ელვამ დამკრა. ყინვა მთელ სხეულში გაიშალა და ხელის თითებში მიიყუჟა. კაცმა თმებიდან თოვლი ჩამომიბერტყა. მხრებზე ჩამოვარდნილი თავშალი თავზე მომახვია. აიღო ჩემი ფოცხებივით დაკრუნჩხული ხელები და თავის თბილ პირისახეზე მიიდო. "მამა ხო არ არის, - ვიფიქრე მე, - მამა".

ეს ხელები პეიზაჟია
- აქ იცხოვრებ - მითხრა შავპალტოიანმა კაცმა და კარავში შემიყვანა - პურს მე მოგიტან.
მერე დაიხარა და ჩემს სველ ფეხსაცმელებს ხელის თითებით შეეხო - ფეხს ნუ დაისველებ, წყალს მე მოგიტან. რაც დაგჭირდება, მე მოგიტან. თუ რამე გაგიჭირდეს, ან რამე დაგჭირდეს, ეს საკმეველი დაწვი და მაშინვე შენთან გავჩნდები, - და საკმეველი ხელისგულზე დამიყარა.
- და რა უნდა გავაკეთო?
- აქ იქნები და წმიდა სულს დაჰბადებ.
- რას დავბადებ?
- წმიდა სულს.
- თავადი ხო არ არის, - ვიფიქრე - თავადი. თავადმა იცის ხოლმე ასეთი რამეების თქმა. "წმიდა სული" და რაღაცა. აქ რა მინდა? - ვიფიქრე მერე და ვიგრძენი, ნელ-ნელა ბრაზი მერეოდა - მთელი სიცოცხლე აქ რა გამაჩერებს?
- არ მოიწყენ, - მითხრა გაღიმებულმა, - შენთვის სარკმელი გამოვჭერი. შენთვის გამოვჭერი, გაიხედე...
მე ავწიე ჩემი დამძიმებული თავი და გავიხედე, მაგრამ სარკმელში სრულიად არაფერი იყო საინტერესო, სრულიად არაფერი. ჩვეულებრივი პეიზაჟი ჩანდა, ჩვეულებრივი ქართული თოვლით და მე მზერა შავპალტოიან კაცზე გადავიტანე და უცებ საშინლად შემრცხვა. როგორ შემომცქეროდა, როგორ უნდოდა მომწონებოდა მისი ხელით გამოჭრილი სარკმლიდან დანახული ეს თოვლიანი პეიზაჟი და მე მადლიერებით ავიღე მისი ხელები, მისი ხელები გრძელი თითებით სახეზე დავიფარე და ვთქვი: "კარგია ეს ხელები, ეს ხელები პეიზაჟია".

მელნისფერთმიანი
შავპალტოიანი კაცი კარვიდან გავიდა და მე მერე გამახსენდა, რომ ის კაცი მეცნობოდა. ადრე ძველი მელნისფერი თმა ჰქონდა, ძალიან ნათელი სახე და სუფთა თვალები. თუ ის იყო, იმან ერთ დროს წერილიც კი მომწერა. არ მახსოვს, რა ეწერა შიგ, მახსოვს "ვეფხისტყაოსანივით" გრძელ-გრძელი სტროფები იყო, მწვანე პასტით ნაწერი. მე წავიკითხე და დავხიე ნაკუწ-ნაკუწ. აბა, ასეთი მტკიცე კომკავშირელი ვიყავი და რა ეწერა ნეტა იმ წერილში? ნეტა შემენახა.
- რას ამბობ, შემრცხვებოდა, - იტყვის შემდეგ შავპალტოიანი კაცი, - რაღაცა ეწერებოდა სისულელე.
მერე ჯარიდან მოზრდილი ფანერის ნაჭერი გამომიგზავნა. მასზე ჩემი სახე იყო ამომწვარი. კარგა ხანს ვინახე წიგნების კარადაში. მერე მირანდულინებმა გამიტეხეს. შენ ცოცხალი ხარო, - მითხრეს - ამაში კიდე დასაფლავებულს ჰგავხარო და თუნუქის ღუმელში შეაგდეს. ვერ ხვდებოდნენ, დასაფლავებული რომ ვიყავი ისედაც.
რამდენი წელი გავიდა მას შემდეგ? ათი? ოცი? ოცდახუთი? მეტიც. მთელი სიცოცხლე გასულიყო, მთელი სიცოცხლე. სად ვიყავი, სად ვიარე, სად ვეხეტე, რა მინდოდა ამ უღრანებში? რატომ დავხიე, რატომ პასუხი არ მივწერე, რატომ ვერ მივხვდი მისი ნათელი სახის დანახვისას, მისი პატიოსანი თვალების დანახვისას. რა მეკომკავშირებოდა, რა მეკრებებოდა, რა მეპოეზიებოდა?

მშენებელი
ეს ის არის, თუ ის სხვაა, სხვა ვინმე - ვფიქრობდი, - იქნებ დურგალია, ანდა ხარატი, ან ხელოსანი, რამე... ან მშენებელი, მშენებელი ინჟინერი... რამდენი მშენებელია ამ აუშენებელ ქვეყანაზე, იქნებ ერთი მათგანი ესეც არის და როცა ჩემს შავკაბიან კალთაში უდევს თავი, ვხედავ მშენებელი კაცის ცისკენ ახელილ მშვიდ, თაფლისფერ თვალებს.
- რატომ მიხუჭავ თვალებს, ვეღარ გხედავ, - ამბობს შავპალტოიანი კაცი.
- არა, მშენებელი ინჟინერი არ არის, შავპალტოიანი კაცი თავადის სამეუფოს მშენებელია, თავადის სამეუფოსი, - ვფიქრობ, - და საჩუქარია ჩემთვის თავადისგან.
შავპალტოიან კაცს კი ჩემი ხელი მიაქვს თავის ტუჩებთან. ეს ხელები ამ ბაგეებს უნდა მოფერებოდა, - ვიფიქრე, - ამ თვალებს, - ვიფიქრე, - ამ შუბლს, - ვიფიქრე, - უბრალოდ შეეშალათ, მისამართი აერიათ, საწყალ, საწყალ დაბნეულ ხელებს, - ვიფიქრე.

ჭირს წაუღია
- გინდა, ლექსებს წაგიკითხავ? - მითხრა შავპალტოიანმა კაცმა და წამოიწია. გაგონილი თუ ჰქონდა, რომ ლექსები მიყვარდა. რა იცოდა, როგორ მძულდა, როგორ არ მინდოდა ახლა არცერთი სტრიქონის მოსმენა. ვერაფერი ვუთხარი. არასასკოლო ლექსები იყო, ცნობილი. კითხულობდა საშუალო მოსწრების მოწაფესავით წაბმულად, ბეჯითად. ზოგ სიტყვებს ტოვებდა, ზოგს ასხვაფერებდა. დაასრულა და შემომხედა.
- ჭირს წაუღია, - ვუთხარი გაბზარული ხმით, - ჭირს წაუღია მაგათი ლექსები, მაგათი პოეზია, მაგათი კანტი და ჰეგელი, მაგათი თავი და ტანი, მაგ კერიაზე ცეცხლდაუნთებლები, მაგენი...
- რა რთული ადამიანი ხარ, - თქვა და ამოიხვნეშა, - რთული.
- რთული კი არა, ერთუჯრედიანი ვარ, - ვიფიქრე, - ერთუჯრედიანი, ბოტანიკოსის ლუპიდან დანახული ამება თუ ფოსტალა, - მაგრამ ხმამაღლა არ მითქვამს, ხმამაღლა რას ვეტყოდი, რად მინდოდა, ამება ვგონებოდი კაცს, რომელსაც ვუყვარდი.

ყველაფერი უნდა გავიხსენო მელნისფერთმიანზე, ვიფიქრე, ყველაფერი
მახსოვს, რაიცენტრში ვართ. კინოთეატრ "მერცხალში". სკოლიდან ჯოგად წარეკილნი. ვიღაცეებმა ჩემს გვერდით გაცვალ-გამოცვალეს ადგილები და ერთი ხორციანი სახის ბიჭი დასვეს. ჩამჭიდა ხელი იმ ბიჭმა ხელში და მეუბნება - ხუთ შვილს გავაჩენ შენთანო - ხუთსო. თან პირი უყარს. მე ვიყავი პატარა ჩიტივით, აბუზული. მტკიოდა ხელი, მაგრამ ვერ ვაშვებინებდი. მაშინ ვიღაცეებმა უკანა რიგში გაცვალეს ადგილები. ხორციანი სახის ბიჭის უკან დაჯდა მელნისფერთმიანი ბიჭი და უთხრა მას, წინას: შენ, ეი, ბიჭო, ახლავე გაუშვი მაგ გოგოს ხელი.
- გახსოვს? - ვკითხე შავპალტოიან კაცს. არ ახსოვდა.
კიდევ რა მახსოვს? კლუბის ეზოში იდგა მწვანე ბუჩქებთან. მარტო, შავი ტანსაცმლით, გამხდარი, პეწიანი, სინათლიანი სახით.
მეტი არაფერი მახსოვს. არც ის, ის ფანერკა როდის მომაჩეჩეს. მერეც, აგერ აქამდე, რაღაც ფოლიანტებს მიგზავნიდა. იმ ფოლიანტებში მზე და მთვარე იყრებოდა, ვარსკვლავები იყრებოდა, ცა იყრებოდა, მთები იყრებოდა, ზღვები. მე ზოგს ვკითხულობდი, ზოგს არა. წელიწადში ერთი-ორჯერ თვალსაც მოვკრავდი. ორი ათეული წელი გრძელდებოდა თურმე ასე. მე კი მისი სახე ამ წლებში არ მახსოვს. ერთხელაც არ მომივიდა აზრად, რომ მაღლა ამეხედა და მისი საყვარელი სახე დამენახა.

არც დასვენება, არც ხალისი...
და აღარ მინდა, - ვიფიქრე მე - აღარ მინდა, აღარაფერი აღარ მინდა... აღარც სიცოცხლე, აღარც სიკვდილი, აღარც ის რაღაც სხვა, არც მუშაობა, არც დასვენება, არც ხალისი, რომელიც ისედაც დიდი ხანია მოკვდა, დედაჩემს გაუწყალდა მუცელში, ბებიაჩემის და მამაჩემის სამამულო ომს შეეწირა. ომში წავიდა და შინ აღარ დაბრუნებულა. შინმოუსვლელი ხალისი. დების ავადმყოფობებში წავიდა, ძმების გარდაცვალებებში წავიდა. საბოლოოდ ლოტი ნადირემ მოუთავა ხელი, რაც გადარჩა, ნაჯახით ამოყარა, ძირიან-ფესვიანა ამოაგდო.
და აღარ მინდა აღარც პოეზია, აღარც განათლების სისტემის გარდაქმნა, აღარც სახლი, აღარც კარი, არც საჭმელი, არც სასმელი, ვიჯდები ასე ამ კარავში, ამ სარკმელთან და ვიფიქრებ. ვიფიქრებ და ვიფიქრებ, როგორ მითხრა ის ორი სიტყვა, როცა ვუახლოვდებოდი აბუზული და უხერხული. ლაღი კი არა და, თამამი კი არა და, ან რა მქონდა საუხერხულო? როცა ვუახლოვდებოდი თავდახრილი და უხერხული, როგორ დახუჭა თვალები და თქვა: "შენ შემოგევლე".
ენაც რომ მივარდებოდა? ვმუნჯდებოდი და ვყრუვდებოდი და რა ვიცი... ვიჯექი და ვიჯექი და ვიჯექი... და ენას თუ ამოვიდგამდი, თითქოს დალეწილი, დამტვრეული სიტყვები გამომქონდა სხვისი უჯრიდან. იდგა საშინელი დაძაბულობა.
- რა ვქნა, - მკითხა - როგორ მოგეხმარო? ჩემზეც გადმოდის ეს საშინელი დაძაბულობა.
- გამივლის, გაივლის - ჩემს შავკაბიან კალთაში მედო ჩემი თავი, ჩემი ხელები ჩემი მუხლებისთვის შემომეჭირა. ვძრწოდი, - რა მემართება, რა მემართება, - ვფიქრობდი - ხომ არ ვგიჟდები, რა მემართება?!

ჰაერისმცველთაგან თავადამდე
ავდიოდი ბნელ საფეხურებზე, ბნელში, ხელის ცეცებით. შუქი მთელ ქალაქში გათიშულიყო. ამოტეხილ საფეხურებში ფეხი მივარდებოდა. წინ მიხტებოდა ცათაგან ლტოლვილი, მონაი ბოროტი და განდგომილი. ქვესკნელის ვირთხა. ვირთხა ბნელში განმაკრთობელი და მაშფოთებელი. მიხტოდ-მოხტოდა და გულს მიშინებდა, მაშინებდა, მაზრზინებდა.
- რაი არ შენი და ჩვენი უცხოო ღვთისაგან, გვლარძნილო და გველისთავიანო განდგომილო, არა გაქვს შენ ფლობაი ჩემი, - ვეუბნებოდი გულისკანკალით, - თავადს აქვს ფლობაი ჩემი.
- რაი არს შენდა? - მკითხა თავადმა სამშვიდობოს გასულს, ნათელს მიღწეულს.
- უბიწო მოქალაქობაი მსურს, - ვუთხარი დარცხვენით, - აგორებული ქვა ვარ, - ვუთხარი, - აზრი მეტში ვერაფერში ვნახე, - ვუთხარი, - წმიდა სულის შობაი მსურს, - ვუთხარი.
- ძნიად მოიპოვებ, - მითხრა, - ტანჯვით მოიპოვებ, - მითხრა, - ომი მოგიწევს, - მითხრა, - იოველს მოუხმე, - მითხრა, - სხვა მეორე ნათელთც ევედრე, - მითხრა, - გაბრიელი და მიქაილ მწედ შენდა, - მითხრა, - მეც შენთან ვიქნები, - მითხრა, - თუ შენ გენდომები, - მითხრა, - სულ შენთან ვიქნები, - მითხრა, - სანამ შენ გენდომები, - მითხრა.
- შენი თვალები სალბუნია, - ვუთხარი, - შენი ბაგეებიც სალბუნია, - ვუთხარი, - შენი სიტყვებიც სალბუნია, - ვუთხარი, - შენი ხელ-ფეხიც სალბუნია, - ვუთხარი, - შენი ნაეკლარი შუბლი, - ვუთხარი, - შენი ეკლებჩატეხილი შუბლი... ძაან მიყვარხარ, - ვუთხარი, - ძაან... და გულისფიცარში რაღაცა ჩადინდა თბილი და სველი.

ჩემი პატრონი თავადია
- ნუ შიშობ, შენს ცხადში შემოსვლას არ ვაპირებ. შენს შეხებას შენი შეხედვა მირჩევნია. ნუ მალავ სახეს, მოაბრუნე თავი - მითხრა შავპალტოიანმა კაცმა და ნიკაპზე ხელი მომკიდა. - როგორც ხატს, ისე გიყურებდი მთელი სიცოცხლე, სხვისთვის სათქვლეფი, მე დასანახად მენატრებოდი. არ ვიცი ვინაა შენი პატრონი, ფეხებზევით არასოდეს შემიხედავს მისთვის, მაგრამ მოვძებნი და მასთან დაგაბრუნებ.
- არა, არა, - ვუთხარი, - არა, არა... მე სხვა პატრონი მყავს, ჩემი პატრონი თავადია, მან მე, ბრმას, თვალები უკვე ამიხილა, ნუღარავის ეძებ, ის თამაში უკვე დასრულდა, - ვუთხარი და როცა თავი მისკენ მივაბრუნე, ტკბილად გამაჟრჟოლა - შავპალტოიანი კაცის თვალებით თავადის თაფლისფერი თვალები მიყურებდა.

მოულოდნელი სიკვდილი
და "აჰა, წაგართმევ შენს თვალთა ნეტარებას მოულოდნელი სიკვდილით, ნურც იგლოვ, ნურც იტირებ, ცრემლები ნუ დაგედინება, იკვნესე ჩუმად, მიცვალებულზე გლოვას ნუ გამართავ, ოღონდ თავი წაიკარი, ფეხზე ხამლები ჩაიცვი, წვერებს ნუ დაიფარავ და კაცების პურს ნუ შეჭამ, - თქვა შავპალტოიანმა კაცმა ეზეკიელის სიტყვაში.
- ეს მე უნდა ვიკვნესო ჩუმად და კაცების პური არ შევჭამო? ბოლო-ბოლო რა უნდა ამ კაცს თუ იცი? - მოულოდნელად მკითხა ლოტი ნადირემ სარკმლიდან.
- შენ შემთხვევით ხარ კადრში, - ვთქვი და სარკმელი სასწრაფოდ დავხურე.

თუ მოგენატროო...
- მოიცადე, - მითხრა, - სალაპარაკო მაქვს შენთან.
მე თვალები დავხუჭე, რომ მისი ნაღვინარზე შეშუპებული ქუთუთოები არ დამენახა, რომელთა დანახვაც ყოველთვის საშინელ ტკივილს მაყენებდა.
- სალაპარაკო მაქვს, - მითხრა.
- არა, ვუთხარი მე, - ის თამაში უკვე დასრულდა. შენ ის კაცი არ ხარ, სცენაზე ქუცურას თუ რაღაცას რომ მეძახდი, კედელზე თავი რომ მიმარტყმევინე, "ნემეზიდას მობრუნება" რომ დამიწვი, მერე მოტყუებით რომ წამიყვანე და სადღაც დამტოვე? - თუ გინდა სარკეში დამენახოს კბილები ჩემს ღიად დარჩენილ ბაგეებში.
- მოიცადე, - მითხრა.
- რატომ მეპყრობოდი ასე, მე ხომ შენი გათოშილი ფეხები გულში ჩამიხუტებია. მე ხომ შენი მტერი არ ვყოფილვარ, მხოლოდ შენს მიერ მაგიდაზე დაყრილ ფინჩხებს ვმტრობდი.
- მოიცადე, - მითხრა.
- გზა მშვიდობისაა, კარგაად მეენახეე, - ვუთხარი მე ინოლა გურგულიას ხმით. - თუ მოგენატროო, ნუ დამიძახეებ..." - მთლიანად რომ ვიცოდე ეს სიმღერა, ამ მოთხრობას აღარ დავწერდი, - ვიფიქრე, - აღარ იქნებოდა მისი დაწერის საჭიროება, - ვიფიქრე, - მილიონ ასეთ მოთხრობას აიწონის ის ერთი სიმღერა ინოლა გურგულიასი, - გზა მშვიდობისა, - ვუთხარი და წამოვედი.
- სად წახვედი? - მკითხა შავპალტოიანმა კაცმა - სიხარული ემჩნეოდა - სად არ გეძებე.
- არსად, - ვუთხარი, - აქვე ვიყავი, აქვე, სარკმელთან...
ვიჯექი, ვკანკალებდი და ვწერდი. შავპალტოიანი კაცი მიყურებდა წყნარად თავისი სუფთა თვალებით. მას არ აინტერესებდა, ვინ ვიყავი მე და რას ვწერდი ასე გამწარებით და ამიტომ არასდროს დამიწვავდა ამ მოთხრობას.

"სიყვარულო - ფრთა შემასხი..."
ზაზა იდგა მიწისქვეშა გადასასვლელში. წითელი, ხორციანი სახით. გამყიდველების წინაშე ლექსს კითხულობდა მორცხვად, ხმადაბლა. მე ბოლომდე არ მომისმენია, ჩავუარე, გავიგონე სიტყვები: "დაგიჩოქებ", "დალალკავებს", "სიყვარულო", "ფრთა შემასხი", "დაგიკოცნი" და გავიარე. რომ ამოვიარე, იჯდა, ფურცელი მუხლზე ედო და გულმოდგინედ წერდა. გამყიდველები ფეხის წვერებზე უხმოდ დადიოდნენ მის წინაშე, ხელი რომ არ შეეშალათ.
- ეროტიკულ ლექსს გვიწერს, - ჩურჩულით მითხრა ერთმა, - ხმამაღლა ვერ წაგვიკითხა და ახლა გვიწერს - ეროტიკულს.
ზაზა იჯდა. წითელი, ხორციანი სახე დაეხარა, ფურცელი ედო მუხლზე და წერდა.
ყველა დაიცენტრა, - ვიფიქრე გულშემოყრილმა, - ყველა, მთელი საქართველოა დაცენტრილი.

მასწ...
- მასწ... - მითხრა სიხარულით, - მასწ, რა კარგია რომ გნახეთ.
მართლა გახარებოდა ჩემი დანახვა. ალბათ იმიტომ, რომ არასოდეს მითქვამს მისთვის - კლასის ცოცხალი დეკორაცია ხარ-თქო. არასოდეს, არც მისთვის, არც სხვისთვის, არც მიფიქრია.
- როგორ ხარ, სულ დაბრუნდი?
- ორი კვირით ჩამოვედი, მასწ. ზეგ მივფრინავ. თქვენ როგორ ხართ, მასწ, რა ხდება სკოლაში?
- სკოლიდან კარგა ხანია წამოვედი, - ვუთხარი. - დავანებე თავი სკოლაში მუშაობას.
- რატო მაას? კარგი მასწავლებელი იყავით, მას... სკოლა არ უნდა მიგეტოვებიათ, მას...
- ძნელია, - ვუთხარი, - უხელფასო მასწავლებლისთვის ძნელია უსწავლელი მოსწავლეების გაძლება.
- ჩვენი კლასი მგელობანა-დაჭერობანას ხომ არ გათამაშებდათ, მას, ხომ გიჯერებდით?
- დაჯერებით კი მიჯერებდით.
- აბა, "ვეფხისტყაოსნის" სწავლა არ გვინდოდა და რა უნდა გვექნა მას? ცოტა ვისწავლეთ, რაც ვისწავლეთ, ისიც თქვენი ხათრით, მას. სხვა რა ხდება აქეთ, მას, დაამარცხეთ კორუფცია?
- დავამარცხეთ კი! შენ რას ეძებ ამ მიწისქვეშეთში, ხომ არ დაგეხმარო?
- მაისურს ვეძებ, მას, ქართულწარწერიანს.
- მასეთ მაისურს ტყუილა ეძებ, მასეთი მაისური აქ არ არსებობს. აგერ, ეს უწარწერო იყიდე და მხატვარს გააკეთებინე. ტრაფარეტს დაგიდებს ზედ ლამაზად და საღებავით დაგიწერს. რას აწერ, საიდუმლო ხო არ არის?
- რა საიდუმლო, მას, "საქართველო" უნდა დავაწერო მას, თამაშის დაწყების წინ ჩავიცმევ უცხოწარწერიანი მაისურის ქვეშ და ბურთს რომ გავიტან მოწინააღმდეგის კარში, მას, მივბრუნდები ტრიბუნებისკენ მას, ავწევ იმ ზედა მაისურს და გამოჩნდება ეს, ეს ქვედა მაისური გამოჩნდება, მას...
...და მე ვაგრძელებდი ჩემი მოთხრობის ქუჩებში სიარულს, როგორც სამი წლის დასაფლავებული. ანზორი შემხვდა.
- მიხოიე მოკვდა, - მითხრა ანზორიმ.
- ხო, გავიგე, - ვუთხარი მე. - ვერ მივედი, აღარ დავდივარ დასაფლავებებზე.
- ტკბილი კაცი იყო, - მითხრა ანზორიმ.
- ხო, მიდის ხალხი, - ვუთხარი მე, მე თვითონ წასულმა.
ტრანსპორტის მოძრაობა შეწყვეტილი იყო. გზები გადაეკეტათ. ქუჩაში ხალხი ფეხით მიმოდიოდა. ყოველი ფეხის ნაბიჯზე წესრიგის დამცველები იდგნენ. პრეზიდენტი ჩამოსულიყო ჩვენს პატარა, ბედკრულ ქალაქში. მე უკვე აღარ მძულდა მოხუცი პრეზიდენტი, რადგან ცალი ფეხი სამარეში ისე ჩაედგა, თავისი ქვყენის აღორძინებას ვერ მოსწრებოდა. უცებ უამრავმა შავმა მანქანამ ჩამიქროლა კაბინებიდან გადმოყოფილი ავტომატების ლულებით. მოხუცი პრეზიდენტი თავისი ქვეყნის ერთ პატარა, დაბეჩავებულ ქალაქში ექსკორტით მიდიოდა.

ჭამს, ჭამს...
- რას აკეთებ? - მკითხა შავპალტოიანმა კაცმა.
- სიღარიბის დაძლევის პროგრამაში ვმონაწილეობ, - ვუთხარი მე და თავი ისევ საკერავზე დავხარე.
- მოიხედე, - მითხრა, - მინდა რომ გიყურო, გიყურო, მხოლოდ გიყურო...
- მაგას ჭამს შენი მკითხველი? - სარკმელს იქიდან ნიშნისგებით დამიძახა ლოტი ნადირემ.
მე მოულოდნელად გამეცინა. გამეცინა ისე, როგორც ერთ დროს მეცინებოდა და დავუძახე: ჭამს, ჭამს...
- რა გაცინებს? რა თქვი? - მკითხა შავპალტოიანმა კაცმა.
- არა, არა, არაფერი, - ვუთხარი მე, - არაფერი მნიშვნელოვანი.
- რომ შეგეხო, ის დაინგრევა, დაიშლება, რაც ჩემშია შენზე, - მითხრა.
- რა ლამაზი მელნისფერი თმა გქონდა, - ვუთხარი, - როგორ ვერ მოვასწარი იმ თმების მოფერება, - ვუთხარი.
ნემეზიდა მობრუნდა, - ვიფიქრე მერე, - მარადიული სიყვარული მობრუნდა. ახლა კუბოს კარი გაიღება თუ დაიხურება, არაფერი მნიშვნელობა აღარ აქვს.
- წადი, - ვუთხარი შავპალტოიან კაცს, - საკმეველი ხომ დამიტოვე? როცა გამიჭირდება, მე თვითონ მოგძებნი.

აფთრებს დაგეშავს...
გავშალე ფოლიანტები. გადაიშალა და სწერია: "ქვესკნელის ვირთხა აფთრებს დაგეშავს..." დავხურე თუ არა, მაშინვე მომვარდნენ. ჯერ აზრობრივი მტრები, თავდამსხმელი ფიქრები მომვარდნენ - ხორციანი ტუჩებით გადამიარეს სახეზე, ყურის ბიბილოებზე და შავპალტოიანი კაცის სპეტაკი ამბორის ინფორმაცია წაშალეს. მერე აფთრებიც მოდგნენ გულ-მუცლის კორტნით და როცა ყურებიც ამივულკანდა, ჩუმად ვთქვი: არა, არა, არა, არა, მეტი აღარ შემიძლია, წავიქცევი, - ვიფიქრე, - მეტი აღარ შემიძლია. ხელებს დავუშვებ, - ვიფიქრე მერე, - თითქოს ვარ და თითქოს არც ვარ, - ვიფიქრე, - ერთხელ, ათჯერ, ასჯერ და ათასჯერ არ ვარ, - ვიფიქრე და, - შერცხვენილნი გამეცლებიან, - ვიფიქრე.

მესკია
დენის კაცი მოვიდა, პატარა, ტანმორჩილი დენის კაცი - მესკია. იმ ხელსაწყოთი ხელში, რომლის ქართული შესატყვისი მე საერთოდ არ მომწონდა.
- ჩემთან არ ჩაჭრა, შუქი, მესკია, - ვუთხარი მე.
- გადახდილი გაქვს ფული? - მკითხა მესკიამ.
- გადავიხდი, არ ჩაჭრა.
- ახალ წელს გილოცავ, მესკია, - დაუძახა ვიღაცამ.
- ვერ ჩაგირთავ, ვერა, - მიაძახა მესკიამ, - ვერ ჩაგირთავ.

ღვინო დასალევადაა
თრთოდა. მორიდებით გამიხმო და მითხრა: - ცოტა ღვინო უნდა ჩამომისხა.
- ჩამოისხი, - ვუთხარი, - ეს ღვინო დასალევად არის.
- გამანერვიულეს, - თქვა, - დავლევ - დავწყნარდები.
- დალიე, დაწყნარდი, - ვუთხარი მე, - ვეღარ გხედავ ამ ბოლო დროს, სად დაიკარგე?
- ფულს ვეძებდი, - თქვა ჩაცინებით, - ფულს.
- შენ ხომ პოეზია გიყვარდა, - ვთქვი უადგილოდ, - ლექსები.
- ფული მიყვარდა, ფულზე ვოცნებობდი. დღეს ფულზე ოცნებით ვიწყებდი და ღამეს ფულზე ოცნებით ვამთავრებდი. იმ ქალს უბნის ყველა ბიჭი ჩამოვაშორე. ყველას გადავუკეტე კარები, გავყარე, გავაძევე ხვადები, მაგრამ ხომ უნდა მერჩინა. ვერ შევძელი. ისევ ისე დაიწყო, როგორც იყო, ისევ დაესივნენ ხვადები.
დაისხა. აღარ თრთოდა.
- იქნებ მიჩვეულია ასეთ ცხოვრებას? - ვთქვი ყოყმანით, უხერხულად.
- რა მიჩვევა, - გაღიზიანებით თქვა, - შვილები ჰყავს პატარები, ჭამა ხომ უნდათ?
- ხო, ჭამა უნდათ, კი. - ვთქვი დაფიქრებით.
- წავალ ახლა, - თქვა მორიდებით, - როცა დაგჭირდეს, ერთი-ორი დღით ადრე მითხარი და სამაგიერო ღვინოს ჩამოგიტან.
- არ მინდა ღვინო, - ვუთხარი, - ღვინო დასალევადაა.

"მრცხვენია პოეტებისშვილობა..."
ვიდექი ბნელში. მესკიას შუქი გამოერთო.
- არ ახსენო, დედა, პოეზია, - მითხრა უფროსმა მირანდულინომ.
- არ ვახსენებ, დედიკო, - ვუთხარი მე.
- ყველა მძულს პოეტები, - მითხრა, - პოეტები არ ახსენო, დედა. მრცხვენია პოეტებისშვილობა, პოეტებისშვილობა არ დამაბრალონ, დედა.
ვიდექით ბნელში, ვეძებდით ასანთს და სანთელს, რომელიც შეიძლება არც იყო, რადგან აქ ბევრი რამე არ იყო და შეიძლებოდა ისიც არ იყო.
- იატაკზე დავაჩხაპნე თქვენი პოეზია, თქვენი პოეზია დავაჩხაპნე, დედა.
- კარგი, - ვუთხარი, - გაჩუმდი, - ვუთხარი, - შე პატარა, სულელო ბარტყო.
ვიდექით ბნელში, დიდი სახლის დახუჭულ თვალებში.

გაგდებული ძაღლების სახლი
- დედიკო, - თქვა მირანდულინო ნადირემ ცრემლიანი ხმით, ლეკვივით წკმუტუნა ხმით, _ დედიკო, ძაღლი ქვას ჭამს.
- შენ ყოველთვის ძაღლებს ჯავრობ, - ვუთხარი, - ძაღლებს, ჩვენი ხელისუფლები კი ადამიანებს აჭმევენ ქვებს.
- მაიმუნი კაცები, გველი კაცები... - თქვა მირანდულინო ნადირემ და მთავრობის სახლისკენ გაიხედა. რომ გავიზრდები, - თქვა სლუკუნით, - გაგდებული ძაღლების სახლს ავაშენებ, დიდ სახლს და ვიცხოვრებთ ტკბილად და ბედნიერად.

დედა, რა ტკბილად ყვებიან?
- სახელითა უფლისათა კრულ გყოფ - უნდა ვთქვა და მოვიშორებ, - ვიფიქრე, - იოველ მწედ ჩემდა, - ვიფიქრე, - შუბლის ფანჯრები დავკეტო და მოვიშორებ.
ვერაფერსაც ვერ კრულ ვყოფ, - ვიფიქრე დაბანგულმა, ვერაფერსაც. მოსეულიყვნენ ჩემი აზრობრივი მტრები. თვალი გახელილიც არ მქონდა, თავს რომ დამაცხრნენ. თუ ავდექი - ყველას დავფერთხავ ამათ, თუ ავდექი, - ვიფიქრე, - მაგრამ ადგომა საშინლად მეზარებოდა.
როგორც იქნა წამოვდექი, მაგრამ რას დაფერთხავ, მივდივარ - მომყვებიან, მოვდივარ - მომყვებიან. ყვებიან და ყვებიან ჩემი და შავპალტოიანი კაცის ერთობლივი ცხოვრების ამბავს. ყველაფერს - რაც განმიცდია და რაც არ განმიცდია, რაც მომხდარა და რაც არ მომხდარა. დედა, რა ტკბილად ყვებიან?
ვნებათა ხატებს ვქმნი, - ვიფიქრე შიშით, გამორკვეულმა, - ხვალ-ზეგ ხორცს შეისხამენ ეს ხატები, - ვიფიქრე, - უფსკრულთა ვნებათასა დამნთქამენ, - ვიფიქრე, - არ მინდა ეს მაცთუნებელი სიტკბო, - ვიფიქრე, - ეს სიტკბო, რომელიც გაოფლილ ხორცს ახლავს, - ვიფიქრე, - ამ ხორცს გაკაწრულიდან სისხლი სდის, - ვიფიქრე, - ამ ხორცს ჩირქიც გადმოსდის, - ვიფიქრე, - თუ გამიზეზდა. ამ განდევნის ქვეყნიდან მარადის ქვეყანაში ამით ვერ გადავალ, - ვიფიქრე, - ბეწვის ხიდი ჩამიწყდება, - ვიფიქრე, - შავი და მძიმე ვიქნები, - ვიფიქრე, - ის სიყვარულიც შეიბღალება, - ვიფიქრე, - თავადის თაფლისფერი თვალების სიახლოვეს რომ მეწევა, - ვიფიქრე, - შავპალტოიანი კაცის სიყვარული, მელნისფერთმიანი ბიჭის სიყვარული, - ვიფიქრე, - მისი სინათლიანი საფეთქლები.
- ამათ ყველას გავფერთხავ ახლა, - ვთქვი და ფოლიანტები გავშალე.

მდოგვის ხის ქვეშ
გავშალე ფოლიანტები, მაგრამ მაინც მოძვრებიან, თვალები დავიბრმავე და ყურები დავიხშე, აღებენ შუბლის ფანჯრებს და მოძვრებიან. ერთს დავკეტავ, მეორეგან მოძვრებიან, მეორეს დავკეტავ, მესამეგან მოძვრებიან. დაკეტილშიც მოძვრებიან. ამათ სად დავემალები? - ვიფიქრე სასოწარკვეთილმა. - შიგ ფოლიანტებში გადავძვრები, - ვიფიქრე, სადაც მზე და მთვარე იყრება, - ვიფიქრე, - ვარსკვლავები იყრება, - ვიფიქრე, - მთელი არსებით გადავძვრები, იონას ხის ქვეშ შევიმალები, - ვიფიქრე, - გულისყურით შევიმალები, მდოგვის ხეა თუ რაღაცა. იმ გაფოთლილი ხის ქვეშ შევიმალები, სანამ დამჭკნარა. შევიმალე.

გამომელია
გამომელია საკმეველი. გამომელია ძალ-ღონე. გამომელია სიყვარული. გამომელია ფული. გამომელია პურის ფქვილიც. გამომელია იმედი. გამომელია ყველაფერი, რაც გამაჩნდა.
ზარი გადიოდა. შავპალტოიანი კაცი თავადთან ლაპარაკობდა.
ამ დროს ის არავის უსმენდა. არც მე.
- გათიშე, - ვუთხარი მეტელეფონე კაცს.
მეპურე კაცმა გათიშა.

გაქცევა სიცოცხლის ნიშანია
- წავალ, გავიქცევი, - ვიფიქრე, - ყველა გარბის, ვისაც გაქცევა შეუძლია, მეც წავალ, დავიღალე, დავიღალე ამ ორომტრიალში. ყველა გარბის. ვინ ოკეანის გაღმა, ვინ ზღვის გაღმა, ვინ მდინარის გაღმა, ვინ ნაკადულის გაღმა, ვინ ღვარსადენიდან ჩამოსული წვიმის წყალგაღმა. ვისაც როგორ შეუძლია. მთავარი გაქცევაა. გაქცევა სიცოცხლის ნიშანია, გაქცევა გადარჩენის ნიშანია. წავალ, ვიფიქრე და წამოვდექი. ძნელი გადაწყევტილების მიღებაა, დანარჩენი არც ისე ძნელია.
ჯერ დედას ვნახავ, - ვიფიქრე, - დედას.

კარგი "ბულკი"
- კარგი ბულკიი! - კალათა შემოდგა, ძლივს ამოიტანა ფეხები, ხვითქი მოიწმინდა, - ჭამეთ ბაბულიკებო, ბულკი, არ გინდათ კარგი ბულკიი? ჭამეთ, ბაბულიკებო. აჭამე, ქალო, ბოვშვებს ბულკი! - მითხრა მე.
- ვჭამოთ, - წამოხტა მირანდულინო ნადირე, - ჭამეთ ბულკიო.
- დაჯექი, - ვუთხარი მკაცრად, - კი არ გვჩუქნის მაგ ფუნთუშებს.
მირანდულინო ნირწამხდარი დაჯდა.
- არ გვეყოფა ფული, - ვუთხარი ხმადაბლა. - მხოლოდ იმდენი გვაქვს, რომ გადავაადგილდეთ და ისევ უკან გადმოვაადგილდეთ.
- "განწირული გრძნობა", "განწირული გრძნობა", "განწირული გრძნობა", შეიძინეთ, - თქვა სხვა ხმამ: - "განწირული გრძნობა".
- რა ღირს? - ვკითხე მე.
- ოცდაათი თეთრი, - მითხრა მან.
- არა, არ მინდა "განწირული გრძნობა", - ვუთხარი მე.
- "გატეხილი გული"? "გაბზარული სიყვარული"? "გამთელებული სარკე"?
- არა, არა, - ვუთხარი მე.
- "რძალ-დედამთილი"? "სიძე-სიდედრი"? "ჭიჭიკო-ბიჭიკო"? "ქეთო და კოტე"?
- არა, - ვუთხარი, - არა.
- "სიკო და ნიკო", "მიხო და მარო"? კარგი იუმორები, კროსვორდები? ანეკდოტები? - ჩხიკვივით ქალი იყო, ჩხიკვივით მეკითხებოდა ჩქარ-ჩქარა.
- არა, არცერთი, - ვუთხარი და თავი შევაბრუნე.
- ნუგაა, კაიგიი ნუგაა, კაიგიი! ჭამეთ ნუგა, კაიგი ნუგაა! - გავიხედე, ერთი საოცარი არსებაა, თავი კისერქვეშ ამოუდვია. დროდადრო გამოიხედავს ტირილით და იკითხავს: ნუგა?
ჯანდაბას, - ვიფიქრე, - ვიყიდი რამდენიმე ცალს. წამოსასვლელ ფულს დედას დავამატებინებ.
- არ გვინდა, - თქვეს მირანდულინებმა, - ამნაირი ქალისგან ნაყიდ კამფეტს რა შეგვაჭმევს.
- რამნაირისგან? - ვიკითხე მკაცრად და დავუმატე, - ნუგა ნუგაა.

სამხრეთის კედელთან
დედა იდგა სანთლებთან. აღარ იწვა თავის ნესტიან ოთახში, ზედა კედაროდან წყალი რომ აწვებოდა და ამის გამო ზამთარ-ზაფხულ ცივ და ბლიკვ ლოგინში. იდგა სანთლებთან. დედას ამ სახლში ყოველთვის ეცოტავებოდა საწოლები. დედას უნდოდა ჰქონოდა საძირკველგაუბზარავი სახლი, რომელიც ქარის დაქროლებაზე არ დაინგრეოდა და მისი ყველა შვილის საწოლი. დედას უნდოდა ყველას ჩვენ-ჩვენი საწოლი დაგვხვედროდა, როცა ამ სანახევროდ ხის, საძირკველგაბზარულ და ჩამოსანგრევად განწირულ სახლს მოვაშურებდით.
- რათ გვინდა ამდენი საწოლი, დედა, სასტუმრო ხო არ არის, - ვეუბნებოდით დედას.
მაგრამ დედას ბევრი საწოლი უნდოდა. დედას უნდოდა, როცა ამ სახლს მოვაშურებდით, ჩვენს საწოლებთან მდგარიყო და თითო ხელი გადასაფარებელი დაემატებინა.
- დედა, - ვუთხარი, - დედა, კარგია, რომ ლოცულობ, დედა.
- აბა, დედა, სულ ვლოცულობ მე თქვენთვის.
- დედა, - ვუთხარი მე, - მეტი აღარ შემიძლია, უნდა გავიქცე, უნდა გავშორდე აქაურობას, დედა.
- რამდენმა ცეცხლმა გადაიარა ჩემს გულზე, რამდენი ცეცხლი გადაივლის კიდევ, სად გარბიხარ, - მითხრა, - რისთვის გარბიხარ, ერთი მუჭა ქერისთვის და ერთი ნატეხი პურისთვის? აგერ იყავი, - მითხრა, - რასაც ღმერთი მოგვცემს, იმას დავჯერდეთ, - მითხრა. - შენს სახლში იყავი, - მითხრა, - შენ ხომ ამ სახლში დაიბადე, სამხრეთის კედელთან დაიბადე, - მითხრა, - თამარობა დღეს...

განდევნის ქვეყნიდან ვარ...
მათი საუბრის მხოლოდ კუდს შევესწარი.
- კუჩიელას ქალი იმღერის ასე, - ამბობდა მამიდა.
- რაფერ იმღერის მამიდაა? - ჩავეკითხე მე, - რაფეერ?
- სტაა-ლინს უყვაარ-და სიმ-ღეე-რაააა, გაა-ფრინ-დიშავომერცხალოდელა, ჰეე! - თქვა მამიდამ შეძრული ხმით.
- კუჩიელას ქალი, - ვიფიქრე მე, - აი, თურმე რაშია საქმე...
- მამიდაშენისთვის არ მითქვამს, - მითხრა დედამ ჩუმად, - გადაირევა, არც შენ უთხრა.
- არ ვეტყვი, - ვუთხარი მე და ძმის ოთახში შევიხედე, ცარიელ ოთახში. წასულიყო ჩემი ძმაი, განდევნის ქვეყნიდან წასულიყო, აზრობრივი მტრების დასამხობად წასულიყო, სულიერ ტყვეობას გაქცეოდა. მეორე ბერი ძმაი. დედას მისი ლოგინი აელაგებინა. დაეხვია ლეიბ-საბანი და ისე დაედო. ეს ლეიბ-საბანი მაინც არ აელაგებინა დედას, - ვიფიქრე, - ვიფიქრებდი, რომ დააგვიანდა, დააგვიანდა, ჭელოსთან შერჩა ერთხანს და მოვა მალე. ცარიელი ოთახი, ცარიელი უჯრები, ცარიელი ყველაფერი, სულ ცარიელი. უცებ რაღაცა გამახსენდა, ვეცი უჯრებს, გამოვწიე ერთი, მეორე და ვნახე, რასაც ვეძებდი. კრემისფერი ზამშის პატარა ფეხსაცმელები, პატარა, პაწია, კოხტა. გვერდზე გადასაბნევით. ეს პატარა ფეხსაცმელი სანთელიამ ჩამოუტანა ჩემს ძმას. როცა დაოჯახდები და შვილი შეგეძინება, გამოგადგებაო. მახსოვს, როგორ გამოართვა სიხარულით, იცინოდა, გამომართვა პაწია ფეხსაცმელები და შეინახა. რამდენჯერმე მოუცვალა ადგილი, ბოლოს აქ, ამ კარადის უჯრაში შეინახა.
- მეც წავალ, - ვიფიქრე, - მეც განდევნის ქვეყნიდან ვარ, - ვიფიქრე, - აგორებული ქვა ვარ, - ვიფიქრე, - ფეხს ვერსად ვიკიდებ, - ვიფიქრე, - განდევნის ქვეყნის საშოდან ვარ, - ვიფიქრე, - ძალით მოწყვეტილი ნაყოფი ვარ, ძალით გამოდევნილი. ჯერ სარკმელს დავავიწროვებ, - ვიფიქრე, - მერე ავდგები და წავალ.
- შენს მირანდულინებზე იფიქრე, - მითხრა შავპალტოიანმა კაცმა შორი მანძილიდან აზრის გადმოწოდებით, - ჩუმად იფიქრე, მაგით გამართლდები.

ძაღლები... ადრიან გაზაფხულზე
- დედიკო! - თქვა მირანდულინო ნადირემ, - თემა მაქვს დასაწერი: ადრიანი გაზაფხული.
- დაიწყე, - ვუთხარი მე, - და რაღაცა გამოგივა.
- დავიწყებ, - თქვა მირანდულინო ნადირემ, - ძაღლები...
- რა ძაღლები, - ვუთხარი მოთმინებადაკარგულმა, - თემა ადრიან გაზაფხულს ეხება.
- ძაღლები, - თქვა მირანდულინო ნადირემ და გააგრძელა, - ადრიან გაზაფხულზე... დიდი რომ გავიზრდები... - თქვა მერე ოცნებით, - ხომ იცი, რატომ მინდა დიდობა?
- არ ვიცი, - ვუთხარი, - არა.
- გაგდებული ძაღლების სახლი რომ ავაშენო. დამფინანსებელი რომ ვიშოვო. ცოტა ფული რომ შენ მოგცე, აბა მშიერს ხომ არ მოგკლავ? დანარჩენით სახლი ავაშენო. მანამდე ხომ არ დაწყდებიან ის ძაღლები, დე, ა?
- არა, ნუ გეშინია, გაძლებენ.
მარსიანი უნდა ვნახო, - ვიფიქრე მე, - რომ ამ მოთხრობაში რამე ქვეტექსტებს არ დაუწყოს ძებნა. აქ არაფერი ხდება, უბრალოდ კუჩიელას ქალი იმღერის ასე.

მირანდულინები
- ღამე ადგა და საბანი მიჰქონდა.
- საბანი სად მიჰქონდა?
- ძროხასთან მიჰქონდა, - ჰა, თივა, ჭამეო, თივაო (კისკისი).
- ის ძროხა ხომ დაკლეს!
- ეგ არ ახსოვდა. სიზმარში ეგ რას ემახსოვრებოდა (კისკისი).
ჩემზე კისკისებდნენ. ჩემზე და იმ ძროხაზე, ბონკოში რომ დაკლეს.

"პური" "ტელეფონი"
დავურეკავ და აქ გაჩნდება, - ვიფიქრე, - ვეტყვი, რომ საკმეველი გამომელია, რომ მოთმინებაც გამომელია, რომ სიცოცხლეც გამომელია, რომ ყველაფერი გამომელია, რაც გამაჩნდა. დავურეკავ, - ვიფიქრე, - იმ ფულით მის ხმას მაინც გავიგონებ, მის ხმას. პურს ხვალ გამოვაცხობ დარჩენილი ფქვილით.
ვერაფერიც ვერ ვუთხარი. ერთხანს ვიბოდიალე ცივად.
- რა მოგივიდა, რა ცივი ხმა გაქვს, - მკითხა, - ხომ კარგად ხარ? ჩამოვალ, წამოვალ, მოვდივარ.
მიყურებდა მეტელეფონე კაცი. მეპურე კაცი. ვრცლად გადაშლილი გულ-მუცლით. საქმიანი კაცი. შ.პ.ს. "ლეუშას" პრეზიდენტი. წინ გასაყიდი პურები ეწყო. იმის იქით ფუნთუშები, აქეთ ხელისგაწვდენაზე ტელეფონი. "პური" "ტელეფონი" ეწერა გარეთ, აბრაზე. მიყურებდა, რომ ვსაუბრობდი. შავპალტოიან კაცთან საუბრისას თანდათან ქრებოდა სიცივე, თანდათან ვლამაზდებოდი და ამას თუ აკვირდებოდა ვრცლად გადაშლილ მთა-ბარიანი კაცი. მე ვლაპარაკობდი ცოტას, ნელ-ნელა და თანდათან ვლამაზდებოდი. მეპურე კაცი დაფიქრებული მიყურებდა. მეტელეფონე კაცი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საწარმო "ლეუშას" პრეზიდენტი. საუბარი რომ დასრულდა, ერთხანს ვიდექი. გაუნძრევლად ვიდექი თურმე. მერე დანახარჯი გადავუხადე და წამოვედი.
- დღე და ღამე ვმუშაობთ, სულ ვმუშაობთ, როცა დაგჭირდეს, მოდი და დარეკე, - მითხრა მან წამოსვლისას.

თავადის გვერდით ვეღარ დავდგები
ახლოვდებოდა ჩემი საშიში მტერი. შავპალტოიანი კაცის ტკბილი ტუჩები. მის სუფთა სუნთქვას, მის ჩქარ სუნთქვას უკვე ვგრძნობდი თმებში, სახეზე. ვეღარაფერს ვხედავდი და აღარაფერი მესმოდა. თვალებში სიცხე მაწვებოდა და ყურებში ვულკანები მიდუღდა. ჩემი ტკბილი მტერი მოდიოდა და ერთ ბეწო ადგილს არ ტოვებდა დაუპყრობელს. საშიში მტერი იყო, ტკბილი, საშიში მტერი. იგი მალე გადაივლიდა ჩემს ყელს და გადაივლიდა ჩემს მკერდს და...
მსაჯულის წინაშე ვეღარ წარვსდგები, - ვიფიქრე უცებ შეშინებულმა, - თავადის გვერდითაც ვეღარ დავდგები. თვითეული ნაკოცნი მამხელს, - ვიფიქრე, - ყველა ნაკოცნი მამხელს და აყვირდება, - ვიფიქრე შეშინებულმა და, - არა, არა, არა, არა, - ჩურჩულით ვთქვი მე, - არა, არა... ყველაფერი უკუღმა დატრიალდება, - ვიფიქრე, - დედამიწაც უკუღმა დატრიალდება, - ვიფიქრე, - მზე და მთვარეც უკუღმა დატრიალდება, - ვიფიქრე, - ვარსკვლავთა სიმრავლეც ჩამოიყრება, - ვიფიქრე, - ცოცხალი ძმებიც დამიწყდებიან, - ვიფიქრე, - შვილებიც დამეხოცება, - ვიფიქრე, - მე შავი ჭირი დამემართება და მოვკვდები სამუდამოდ.
- არა, - ვუთხარი შავპალტოიან კაცს და ხელი მკერდზე ვუბიძგე.
შავპალტოიანი კაცის თვალებში რაღაცამ იელვა, ხელი უსწრაფესად დამიჭირა, თავისკენ მიმიზიდა და როცა მის თვალებში ელვა ჩაქრა, მითხრა: არასოდეს.
- რა, რა არასოდეს? - ვკითხე მე.
- რაც შენ არ გსურს.
ამ სიტყვებზე მე მის სინათლიან საფეთქლებს ბაგეებით შევეხე და მის ნაზ თმებს, რომელიც აღარ იყო მელნისფერი, შევეხე და, როცა მის თმებში სახე ჩავმალე, გული ჩამწყდა, იმ თმებს უცხო სახლის სუნი ჰქონდა.
მთელი სიცოცხლე გავატარებდი ასე, მის თმებში, მის ნიკაპქვეშ, მის გულთან, მაგრამ უკვე გვიან იყო, ძალიან გვიან.
საშინლად მეძინებოდა. მე ჩამოვდე თავი შავპალტოიანი კაცის მხარზე და დამეძინა.