(ფრაგმენტი თხზულებიდან «ქრისტე და ანტიქრისტე რუსულ ლიტერატურაში. ლ. ტოლსტოი და ფ. დოსტოევსკი»)

მაშასადამე, აი, ჩემი შეკითხვა: იქნებ თანახმად ქრისტეს ჭეშმარიტი მოძღვრებისა ასკეტიზმი, ხორცის გვემა და მოკვდინება მხოლოდ საშუალებაა, - ნამდვილი მიზანი კი ხორცის განწმენდა, გასპეტაკება და, საბოლოოდ, მკვდრეთით აღდგენა უნდა იყოს? ხომ არ შეგვიცვალა ისტორიულმა ქრისტიანობამ მიზანი საშუალებით და ხომ არ გვექცა ეს საშუალება ერთადერთ, ყოვლისმშთანთქავ, თვითკმარ მიზნად? ხორცის აღდგომამ ისეთ მიუღწეველ მისტიკურ სიშორეში გადაინაცვლა, ქრისტიანობის რეალურ, მიწიერ, ისტორიულ და ორგანულ სინამდვილესთან საერთო რომ აღარაფერი აქვს. ხორცის აღდგომა, სხეულის სიწმინდე განყენებულად, დოგმატურად იქნა გაგებული; ხორცის გვემა და მოკვდინება კი - მართლაც ცოცხლად, მთელი გზნებით, ისე რომ, ბოლოს და ბოლოს, სიკვდილმა გადაფარა აღდგომა. ისტორიულმა ქრისტიანობამ თითქოსდა ტოლობის ნიშანი დასვა ხორცის სიკვდილსა და ხორცის აღდგომას შორის. ქრისტეს მოძღვრებაში ასეთი ტოლობის ნიშანი არ არის: იქ ხორცის უკიდურესი დამდაბლების უარყოფა მხოლოდ ხორცის უკიდურესი აღმატების მტკიცებასთან ერთად გვაძლევს აღდგომას: a x b = c. ისტორიულ ქრისტიანობაში a = c, მოკვდინება თავისთავად გვაძლევს აღდგომას, სიკვდილი სიცოცხლეა, სიცოცხლე კი სიკვდილი; სიკვდილი სიკვდილისათვის და სიცოცხლე სიკვდილისათვის - არაფერი, სიკვდილის გარდა. სიცოცხლის უარყოფა თავისთავადაა უკვდავება; ხორცის უარყოფა თავისთავადაა სული; უარყოფა უარყოფისათვის; გვაქვს ცარიელი უარყოფა ყოველგვარი მტკიცების გარეშე; ნაცვლად ცოცხალი დიალექტიკური განვითარებისა, რომელსაც იძლევა ქრისტე: თეზისი - ხორცი, ანტითეზისი - სული, სინთეზი - «ხორცი გასულიერებული», - ისტორიულ ქრისტიანობაში მხოლოდ მკვდარი ლოგიკური თანხვედრაღა გვრჩება: უსხეულო სიწმინდე განწმენდილი სხეულის ნაცვლად. ქრისტეს მოძღვრებაში სიცოცხლის დაცალკევებული ცისარტყელისებრი ფერები უკიდურესი გამკვეთრებისას ბოლოს და ბოლოს ერთმანეთს ერთადერთ თეთრ ფერში ერწყმიან - ეს აღდგომის, სულისა და ხორცის უმაღლესი დამკვიდრების ფერია; ისტორიულ ქრისტიანობაში ცისარტყელის ფერები თანდათან მკრთალდება, ქრება და, საბოლოოდ, ნადგურდება ერთ შავ ფერში - ეს სიკვდილისა და გვემის ფერია, სულისა და ხორცის უარყოფის ფერი; მარხვა, გლოვა, ტკივილი, შიში, - აი, ის აჩრდილები, თანდათან რომ გროვდებიან, მუქდებიან და მკვრივდებიან ისტორიული ქრისტიანობის ერთიან შავში - ბერ-მონაზვნული ძაძის ფერში. მთელი ის ძველი, ათასფეროვანი, ათასენოვანი წარმართული სამყარო, თავისი სიბრძნის, ხელოვნების, საზოგადოებრიობის საუნჯით - მთელი წარმართობა, რომელმაც, მართალია, ვერ მიაგნო, მაინც ტყუილუბრალოდ როდი ეძიებდა «წმინდა ხორცს», - ისტორიულმა ქრისტიანობამ ის კი მიიღო, შეისრუტა სტიქიურად, გაუაზრებლად, მაგრამ ქრისტიანულმა აზროვნებამ, გონებამ, ლოგოსმა იგი უარყო როგორც «ბოროტში დაძირული» სამყარო, - მეტისმეტად ხასხასა, მეტისმეტად «მიწიერი». ამგვარად, ისტორიულ ქრისტიანობაში კაცობრიობა თითქოს საკუთარ თავს აუმხედრდა და საკუთარი თავი უარყო, - ყოველ შემთხვევაში, თავისი გააზრებული, უკვე მიღწეული ნაწილით. ამით არამხოლოდ თითოეული ადამიანი, არამედ მთელი კაცობრიობა წარსდგა უსასრულო გაორების, გამოუვალი ტრაგიკული წინააღმდეგობის წინაშე.
მაშასადამე, ისევ და ისევ ვსვამ შეკითხვას: იქნებ ქრისტეს მოძღვრება თავად გვიჩვენებს გამოსავალს ამ გაორებიდან? იქნებ ის სულისა და ხორცის ამქვეყნიურ პოლარულ წინააღმდეგობაში მათ იმქვეყნიურ, მისტიკურ ერთობას გვიმტკიცებს? და თუკი ეს ასეა, მაშინ სულიც «ხორცია» - სხვაგვარი, ფერნაცვალები, ამაღლებული, - მაგრამ მაინც «ხორცი», და უფრო მეტადაც, ვიდრე ოდესმე. სული კი ხორცის ხორცია, ყველაზე მყარი, განუხრწნელი, ნამდვილი და, ამასთანავე, ყველაზე მისტიკური, რაც კი არის ხორცში, - ის, რაც მას ამყარებს და ასულდგმულებს. სული მხოლოდ ხორცის უმდაბლესი მდგომარეობის უარყოფა როდია: სული ხორცის უმაღლესი მდგომარეობის მტკიცებაცაა; სული უწყვეტი მოძრაობაა, სწრაფვა ხორცისა უმდაბლესი მდგომარეობიდან უმაღლესისკენ, - «ნათელიდან ნათელისაკენ», - ფერიცვალების, აღდგომის იმ საბოლოო, თეთრი ნათელისაკენ, რომელშიც ჩაედინება სიცოცხლის ცისარტყელის ყოველი ცალკეული ფერი. სული უხორცო სიწმინდე კი არა - წმინდა ხორცია.
მართლაც, ქრისტეს მოძღვრება ბოლომდე თუ არ გვიხსნის («ამჟამად ვეღარ იტვირთავთ ჩემს სათქმელს» ), გარკვეულწილად მაინც მიგვითითებს სამ გზას წმინდა სულისა და წმინდა ხორცის ერთობისაკენ და ამას ყოფიერების სამი ამომწურავი მომენტით, სამი ნიშნით ახდენს: დასაწყისში - შობის, ხორცშესხმის საიდუმლოში - «და სიტყვა ხორცად იქცა» ; შემდეგ ზიარებაში, სისხლისა და ხორცის წმინდა წესის საიდუმლოში; და აღსასრულის ჟამს - ხორცის მკვდრეთით აღდგომის საიდუმლოში. ყოფიერების ეს სამივე მომენტი არა უხორცო სიწმინდეზე, არამედ სწორედ წმინდა ხორცზე მეტყველებს. ისტორიულმა ქრისტიანობამ არ უარყო ეს სამი იდუმალი გზა, მაგრამ ის მათ არც გაჰყოლია, - ყოველ შემთხვევაში, ცხოვრებით, ქმედებით; თითქოს შეჩერდა მათ წინაშე და განყენებულ დოგმებში, უმოქმედო რიტუალებში გაქვავდა; წმინდა წესის სამივე ეს საიდუმლო სწორედაც რომ საიდუმლოდ დარჩა, ანუ გაუხსნელ ჭეშმარიტებად, მაშინ, როცა საიდუმლოს აზრი სწორედ იმაშია, რომ გაუხსნელი ჭეშმარიტება გაცხადდეს, რომ საიდუმლო იქცეს გამოცხადებად. «სიტყვა ჩემი თქვენ ვერ იტვირთეთ». ყველაზე მეტად გვიჭირს ვიტვირთოთ მისი სწორედ ეს სიტყვა - სიტყვა წმინდა ხორცის შესახებ. გავიგონეთ, მაგრამ ვერ გავიგეთ; ვაღიარეთ, რომ ხორცი წმინდაა, მაგრამ არ განვწმინდეთ, არამედ სწორედ ისე ვიქცეოდით და ვიქცევით დღესაც, თითქოს ხორცი ვერც ვერასოდეს განიწმინდება (ვერც და არც), გეგონება «უხორცო» თავისთავად ნიშნავდეს სულიერს, «ხორციელი» კი - უსულოს. სიტყვიერად ვაღიარებთ და ვეგებებით, საქმით კი ვწყევლით ხორცს, მისი გვეშინია, გვრცხვენია, გვძულს იგი, ვკლავთ და აღარ აღვადგენთ. ევროპული კაცობრიობის მთელი ცოცხალი ხორცი - მისი კულტურა, მეცნიერება, საზოგადოებრიობა - კვლავაც არა-წმინდად ან არაქრისტიანულად რჩება. არასოდეს ყოფილა ხორცი ისე ცოდვილი, ისე ტლანქი, ისე უსულგულოდ მიწიერი, როგორც ჩვენს დროში, - ისტორიული ქრისტიანობის დღევანდელ მომენტში. თვით წარმართობაშიც კი უფრო წმინდა, უფრო დაწმენდილ-განათებული, უფრო «სულიერი» იყო ხორცი: აკი ყველა, ვინც კი წმინდა ხორცს სიტყვით კი არა, საქმით ეძიებდა, - დაწყებული რაფაელით, დამთავრებული გოეთეთი, - ქრისტიანობიდან წარმართობაში გადაეშვა.
ყოველივე ამაში სულაც არ ვხედავ ქრისტიანობის რაღაც შემთხვევით ან თუნდაც საბედისწერო, გამოუსწორებელ შეცდომას, «მარცხს». ეს მხოლოდ ისტორიული აუცილებლობაა მისი განვითარებისა, - დიახაც, მხოლოდ და მხოლოდ ისტორიული და არავითარ შემთხვევაში - მისტიკური: რათა ქრისტიანობა ბერძნულ-რომაული წარმართობის ტოლფას და თანაც დამოუკიდებელ მოვლენად ქცეულიყო, საამისოდ ის თავდაპირველად მთელი ძალით უნდა მოსწყვეტოდა წარმართობას ისევე, როგორც ხომალდი ზღვაში გასვლისას ძლიერი ბიძგით შორდება ნაპირს. წარმართობას უნდა შებრძოლებოდა, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა. სწორედ ცალმხრივი, ყოვლისმომცველი ასკეტიზმის, ხორცის გვემის, უხორცო სიწმინდის იდეალში ჰპოვა მან ბიძგისათვის საჭირო ძალა, რათა განდგომოდა, განრიდებოდა წარმართობას. «თუ არ მოკვდები, ვერც გაცოცხლდები». და აი, ლამის უკვე ორიათასი წელია, კაცობრიობა სწორედაც რომ «კვდება», რათა შემდგომ ამისა «გაცოცხლდეს». ასეც უნდა მომხდარიყო: სხვანაირად ვერც იქნებოდა. უფალმა წინასწარ განჭვრიტა ეს: «ნეტარ არს, ვინც არ შეცდება ჩემში». ასკეტიზმის უდიდესი «ცდუნება», რა თქმა უნდა, ქრისტეს ჭეშმარიტ მოძღვრებაშივე გვეძლევა; მაგრამ ესაა ცდუნება «ხსნისათვის». ასკეტიზმი არის მახვილი, რომელმაც ქრისტიანობა წარმართობას მოჰკვეთა სასიკვდილო რისკით, სისხლისღვრით, როგორც დედის ჭიპლარს - ახალშობილი. დღეს კაცობრიობა ისეთსავე მდგომარეიბაშია, როგორშიც უნდა აღმოჩნდეს დედამიწიდან სამყაროს სივრცეში რომელიმე პლანეტის, თუნდაც მთვარის, მიმართულებით გატყორცნილი სხეული: ის აღწევს წერტილს, სადაც მთავრდება დედამიწის მიზიდულობის ძალა, რის შემდეგაც მისი გამტყორცნი ბიძგის ძალაც უკვე საჭირო აღარ არის, მეტიც: ის ახლა კიდევაც აფერხებს მის ფრენას, რადგან აქ იწყება საპირისპირო მიზიდულობა - ეს თვით მთვარის მიზიდულობაა. დღეს ქრისტიანობამ კოსმიური სივრცის სწორედ იმ შუაგულ წერტილს მიაღწია, დასაბამსა და დასასრულს, პირველსა და მეორე გამოცხადებას შორის რომ მყოფობს; ეს ყოვლად საშინელი მომენტია, იმიტომ, რომ გაყინულ, უძრავ წერტილად გვეჩვენება; თითქმის ამოიწურა ბიძგის ძალა, თითქმის აღარ შეგვრჩა წარმართობის ის უარყოფა, რომელიც უფლის პირველმა გამოცხადებამ მოგვიტანა. ხოლო საპირისპირო მიზიდვის იმ ძალას, მეორედ მოსვლაში რომ განცხადდება, ჯერ თითქმის სრულებით ვერ შევიგრძნობთ. და აი, გვეჩვენება, თითქოს მოძრაობა მთლად შევწყვიტეთ, თითქოს საუკუნოდ გავიყინეთ ამ შუალედურ წერტილში. ჩვენ გვგონია, რომ ქრისტიანობის ძალები ჩვენში აღარ მოქმედებენ და რომ, საერთოდ, «არაფერი გამოგვივიდა». მაგრამ ეს ასე არ არის. მან, ვინც არასოდეს ცდება გამოთვლებში, მათემატიკური სიზუსტით გათვალა ძალები: კიდევ წუთიერი ფრენაც და - საპირისპირო მიზიდულობის არეში შევალთ, მისი ძალა უსასრულო პროგრესიით იმატებს და უეცრად ჩვენში და ჩვენს გარეთ ყველაფერი გარდაიქმნება, ყველაფერი შემობრუნდება: ზენა იქცევა ქვენად, ქვენა - ზენად და უეცრად შევიგრძნობთ, რომ კი აღარ მივფრინავთ, არამედ საშინელი სისწრაფით ვეშვებით; დასრულდება უარყოფა, გვემა, კვლა; დაიწყება მტკიცება, გაცოცხლება, მკვდრეთით აღდგენა. უფლის პირველი, დაბინდული, ტანჯული, იდუმალი სახის გავლით ქრისტიანობა დაუბრუნდება მის მეორე - გაცისკროვნებულ, დიდებით მოცულ სახეს. სწორედ ეს კოსმიური გადატრიალება ხდება ამჟამად ჩვენთვის შეუცნობლად, - ისევე, როგორც მუდამ ხდება ამგვარი კოსმიური გადატრიალებანი.
გოგოლმა დასავლური, რომაულ-კათოლიკური ეკლესია «გულმოდგინე მართას» შეადარა: მან აუცილებელი საქმე აღასრულა, - მოსწყდა წარმართობას, საბოლოოდ განამტკიცა, დააკანონა ქრისტიანობა როგორც ერთადერთი და ყოვლისმომცველი მსოფლიო-ისტორიული მთლიანი. ხოლო მისი და, აღმოსავლური ეკლესია, დღემდე თითქოს განს იდგა ყველანაირი ქმედებისაგან: მარიამივით უფლის ფერხთით იჯდა ჭვრეტად ქცეული და ყურს უგდებდა უფლის სიტყვას. ხომ არ დადგა დღეს მისი ჟამი? ხომ არ მოუხმობს მას უფალი რაღაც დიადი ქმედებისათვის, რომელმაც, შესაძლოა, კიდეც «დაიტიოს» უფლის უკიდეგანო სიტყვა წმინდა სულისა და წმინდა ხორცის შესახებ? «მოვა იგი, ჭეშმარიტების სული და წაგიძღვებათ თქვენ ყოველი ჭეშმარიტებისაკენ» . ჭეშმარიტების სული - სულიწმიდა - წაგვიძღვება წმინდა ხორცის ჭეშმარიტებისაკენ. იქნებ ეკლესია, - არც დასავლური, არც აღმოსავლური, არამედ მსოფლიო ეკლესია, მომავლის ეკლესია, - თავისი საბოლოო, ჯერ არგანცხადებული მოწოდებით, თავისი ხვედრით სწორედ წმინდა სულისა და წმინდა ხორცის ეკლესიაა?
ასეა თუ ისე, წმინდა სულისა და წმინდა ხორცის ურთიერთმიმართება, მავანს მხოლოდ განყენებული მისტიკის საკითხად რომ ეჩვენება, უკვე დღეს იძენს უდიდეს ცხოვრებისეულ, ქმედით მნიშვნელობას, რაც, სხვათა შორის, ლევ ტოლსტოის მაგალითზეც ნათლად ჩანს. ტოლსტოისეული ნიჰილიზმი მხოლოდ ერთ-ერთი სიმპტომია იმ სნეულებისა, რომელმაც მოიცვა ქრისტიანული სამყარო, - ეს სნეულება უხორცო სულიერებაა, რომელიც სინამდვილეში მხოლოდ ნიღაბია უსულგულო ავხორცობისა; ეს სნეულება სპირიტუალიზმია, რომელიც თავისმხრივ მხოლოდ ნიღაბია მატერიალიზმისა.
კაცმა რომ თქვას, რად აუმხედრდა ლევ ტოლსტოი ეკლესიას? ის უხორცო სულიერების სახელით მოქმედებდა და ამით სულისა და ხორცის სიწმინდეს შეუპირისპირდა. ის უარყოფს წმინდა ხორცის სამივე საიდუმლოს, - ხორცშესხმის, ზიარების (ევქარისტიის) და აღდგომის საიდუმლოს, - რომლებიც ქრისტიანულ როტუალებსა და დოგმებშია მოცემული. მათში ის უდიდეს რელიგიურ მატერიალიზმს, «მაგიას», «ჯადოქრობას», «ხორცის მკრეხელურ გაღმერთებას» ჭვრეტს, რასაც აღნიშნავს სინოდისადმი თავის უაღრესად ღირსშესანიშნავ პასუხში. [...]
როგორც ღვინო ძმარდება გადამეტებული დუღილისაგან, ისევე ტოლსტოის ქრისტიანობაც ბუდისტურ ნიჰილიზმად იქცა, - არყოფნის, ნირვანის, გაღმერთებული არარას რელიგიად. ლევ ტოლსტოი იმით არის საშიში, რომ მისი უკიდურესი სპირიტუალიზმი, სინამდვილეში უკიდეგანო მატერიალიზმის საფარველს რომ წარმოადგენს, სწორედ იმ ცალსახა ასკეტიზმის გარდუვალი შედეგია, რასაც ისტორიული ქრისტიანობა ქადაგებს. ბუდისტური ნიჰილიზმის ამ ცდუნებამ დაიმონა ევროპა. უხორცო სულიერების, სუფთა სულის, სუფთა «არარასა» და მისკენ ლტოლვის (ნიცშეს გენიალური გამოთქმით, `Wille zum Nichts») ამ ცდუნებას ქრისტიანობა მხოლოდ მაშინ დაძლევს, თუკი ასკეტიზმის, სულისა და ხორცის წინაღობის გავლით კვლავ თავის ძირეულ იდეას - სულისა და ხორცის მისტიკურ ერთიანობას, თანაფარდობას, თანასწორობას - დაუბრუნდება.
იმავე შეკითხვას, რომელსაც უსვამს ეკლესიას ლევ ტოლსტოის მოჩვენებითი ქრისტიანობა, სვამს დასავლეთევროპული ჭეშმარიტი ანტი-ქრისტიანობაც. განსაკუთრებულ ძალას ის იძენს ჩვენს დროში, ამ ანტი-ქრისტიანული კულტურის დამაგვირგვინებელ, მის უსრულყოფილესად გამომხატველ მოაზროვნესთან - ნიცშესთან. მაშ, დასავლეთში - ნიცშე, ახალი ორგიაზმის, «წმინდა ხორცისა და სისხლის», მკვდრეთით აღმდგარი დიონისეს გამოცხადებებს რომ გვიქადის; რუსეთში კი - ვასილი როზანოვი, რუსი ნიცშე, თითქმის ამავე გამოცხადებებზე რომ გველაპარაკება. [...]
თვით ყველაზე სუფთა, უნაზეს ვნებაშიც კი, - დაკანონებული, განწმენდილი საქორწინო სარეცლის რიდეებით რომაა შემოსილი, - თუკი ეს ვნება ადამიანის მთელ არსებას მოიცავს, თუკი ის სულისა და ხორცის უკიდურეს სიღრმეში ატანს, - თვით ამ ვნებაშიც კი ჩასაფრებულა «სისხლისმიერი ქარიშხალი» (ფრაზა დოსტოევსკის «ძმები კარამაზოვებიდან»), ეს «მბორგავი ქაოსი». ის მრისხანეა, სისხლისმსმელი, მომაკვდინებელი. თვით ბუნებამ განა შემთხვევით დაადო პირველ, თითქოს ყველაზე სუფთა და უმანკო შერწყმას ეს საზარელი დაღი, - შერყვნილი ქალწულობის სისხლი, თითქოს გარდუვალ სასტიკ ძალადობაზე რომ ღაღადებს. აქ უძირო სინაზე ხვდება უძირო სისასტიკეს; აქ უკანასკნელი სინაზე ერწყმის უკანასკნელ სისასტიკეს. ლევ ტოლსტოი და დოსტოევსკი განსხვავებული გზებით უახლოვდებიან სქესის ერთსა და იმავე გამოუცნობ და ამოუწურავ სიღრმეს, სადაც ახალი სიცოცხლის, ახალი დაბადების შემოქმედებითი საწყისი სიკვდილთან, «დასასრულის დასაბამთან» შეხებაში შედის: სამყაროს შემოქმედი პირველქმნილი ცეცხლი ხვდება უკანასკნელ «ხანძარს», რომელიც, უფლის სიტყვით, ოდესმე მთელ ქვეყნიერებას მოედება. [...]
«მაშინ საცდუნებლად მიუახლოვდნენ ფარისევლები და უთხრეს: ნება აქვს თუ არა კაცს, ყოველგვარი მიზეზით გაუშვას ცოლი? ხოლო მან მიუგო და უთხრა მათ: არ წაგიკითხავთ, რომ შემოქმედმა დასაბამიდან კაცად და ქალად შექმნა ისინი? და თქვა: ამიტომ მიატოვებს კაცი თავის დედას და მამას, და შეერთვის თავის ცოლს, და იქნებიან ორივენი ერთ ხორც. ასე, რომ ორნი კი აღარ იქნებიან, არამედ ერთ ხორც. ამრიგად, ვინც ღმერთმა შეაუღლა, დაე, ნუ განაშორებს კაცი. კვლავ უთხრეს მას: მაშინ რატომღა გვამცნო მოსემ გაყრის წერილის მიცემა და ცოლთან გაყრა?Mმიუგო მათ: მოსემ თქვენი გულქვაობის გამო მოგცათ ცოლებთან გაყრის ნება, თავიდან კი არ იყო ასე. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ვინც გაეყრება თავის ცოლს, სიძვის მიზეზის გარეშე და სხვას შეირთავს, მრუშობს; და ვინც გაშვებულს შეირთავს, აგრეთვე მრუშობს. უთხრეს მას მოწაფეებმა: თუ კაცს ამდენი რამ მართებს ცოლის მიმართ, უმჯობესია სულაც არ შეირთოს. ხოლო იესომ პასუხად თქვა: ყველას როდი შეუძლია ამ სიტყვის წვდომა, არამედ მხოლოდ მათ, ვისაც მიეცა; არიან საჭურისნი, რომელნიც კაცთაგან დასაჭურისდნენ; და არიან საჭურისნი, რომელთაც თავად დაისაჭურისეს თავი ცათა სასუფევლის გულისათვის. ვისაც წვდომის თავი აქვს, ჩასწვდეს» . სქესთა საიდუმლოს შესახებ ამ სიტყვას, ისევე, როგორც უფლის ყოველ სიტყვას, უძირო და, ამასთან, სრულიად ცხადი, გამჭვირვალე სიღრმე აქვს; მისი ყოველი სიტყვის მსგავსად, ეს სიტყვაც ერთი სიღრმის ორ ფერდობს, ორ საპირისპირო ნაპირს გვიჩვენებს: არის სულიერი სიწმინდის - უბიწოების - ნაპირი და არის ნაპირი ხორციელი სიწმინდის - სქესთა წმინდა ურთიერთშერწყმის, მაშასადამე, წმინდა ბიწიერებისა, რადგან - ნუ ვითვალთმაქცებთ! - ამ ზღვარსმისული ბიწიერების გარეშე ადამიანური ბუნების ფარგლებში შეუძლებელია საბოლოო, შეუქცევადი, მშობლიურ კავშირთა დამანგრეველი («მიატოვებს კაცი თავის დედ-მამას») ურთიერთშერწყმა, ურთიერთშეწებება სქესებისა, რაზედაც უფალი ამბობს: «ორნი კი აღარ არიან, არამედ ერთ ხორც», - ერთი სული კი არა, - ერთი ხორცი; პირველად - ერთი ხორცი, შემდეგ უკვე - ერთი სულიც. [...]
ხორცი ყველას რაღაცნაირად მიავიწყდა: უბრალოდ აღარავის მოსდის აზრი ხორცის შესახებ, ანუ ქრისტეს უმთავრესი იდეა ქორწინების, წმინდა ხორცის საიდუმლოს შესახებ. ხორცს გვერდი აუარეს, როგორც რაღაც შიშველს, «სასირცხოს», - შერცხვათ იმისა, რისიც თვით ქრისტეს არ რცხვენოდა. ამაში საკვირველი არაფერია, სხვანაირად ვერც მოხდებოდა, ევროპას ეს ძვალ-რბილში აქვს გამჯდარი. მიუხედავად ჩვენი ზედაპირული წარმართობისა, ყველანი მაინც ამ უხორცობის, უსქესობის ჰაერით ვსუნთქავთ. [...]
ანა კარენინა რომ არ ყოფილიყო ქრისტიანი ქალი და XIX საუკუნის ევროპაში რომ არ ეცხოვრა, რომ ყოფილიყო ის, ვთქვათ, ეგვიპტის, მცირე აზიის, სირიის რომელიმე გადაკარგული კუნჭულის მკვიდრი წარმართი ქალი და ყოველივე ქრისტეს შობამდე რამდენიმე საუკუნით ადრე მომხდარიყო, ის მფარველობას შესთხოვდა თავის რელიგიას, - აფროდიტეს, ასტარტეს, დინდიმენეს, დიადი დედის ერთ-ერთ ურიცხვ იპოსტასთაგანს, ფეხებს ყვავილებით შეუმკობდა, მის წინ ლამპარს დაანთებდა და მიწიერი, გულთბილი ქალღმერთიც შეიწყნარებდა ცოდვილ ქალს, ანუგეშებდა, არ გააგდებდა, - ის ხომ ლამის თვით მლოცველივით თავმდაბალი და თვინიერი იქნებოდა. მაგრამ აი, მსოფლიოს უდიდესი რელიგია - ქრისტიანობა - ან მთლად უძლურია ამ პრობლემის წინაშე, ანდა თანახმაა ანუგეშოს ცოდვილი მხოლოდ ერთი, შეუძლებელი, პირობით: თუკი ის თავის სიცოცხლის საზრისზე უარს იტყვის, მოინანიებს და უარყოფს იმას, რომ სუნთქავს და უყვარს (ანა კარენინას ფრაზა). ნაცვლად პურისა - ლოდი, ნაცვლად ღია კარისა - დახშული კედელი, რომლის უკნიდან მოისმის: «ჩემი არს შურისგება და მე მივაგო!». სხვა რა დაგრჩენია, ამ კედელს თავი უნდა ახალო. ეკლესია დედა კი არ აღმოჩნდა, - დედინაცვალიც კი არა! - არამედ უბრალოდ უცხო; ეკლესია სიცოცხლის თითქოს რომელიღაც ყველაზე ცივ და ბნელ კუთხეში მოექცა. [...] მაგრამ, თუკი ასეა, თუკი ქრისტიანობას ამ წყურვილისათვის ერთი წვეთი სიცოცხლის წყალიც კი არ გააჩნია, მაშინ თვით წყარო ყოფილა ამომშრალი, მაშინ ქრისტე ტყუილად მომკვდარა: ქრისტიანობამ «არ გაამართლა». ან, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ, ვინც ჯერ-ჯერობით არც საჭურისები ვართ და არც მკვდრები, შეუძლებელია რაიმე საქმე გვქონდეს მასთან.
ანა საკუთარი ნებით როდი იღუპება; მაგრამ ეს არც ქმრის, არც საყვარლის, არც წოდების, არც საზოგადოების, არც სახელმწიფოს და არც ერის ბრალია. ერთ-ერთი ურიცხვ მსხვერპლთაგანი, ის ეწირება სამყაროს რელიგიურ შეცდომას - შეცდომას სქესთან მიმართებაში -, მთელი ევროპის ცხრამეტსაუკუნოვან «მრუშობას». აი, რა «შურისძიება» სწყურია უფალს, აი, თურმე რისთვის მოგვიზღავს «სასჯელს». ანას წყურვილი თვით ტოლსტოის ალალ-მართალი, თუმცა გაუაზრებელი რელიგიური სიღრმიდან მოდის, - ოღონდ იმ ტოლსტოის არა, რომელზეც ნათელმჭვრეტელი და მაინც ბეცი «ქრისტიანი», ხუცესი აკიმი , ბატონობს, - იგი ტოლსტოის მეორე იპოსტასს, ბრმა, მისან, წარმართ ძია იეროშკას ეკუთვნის: ეს ჯერაც გაუცნობიერებელი, თვალაუხელელი წყურვილი თუ აზრი, - აზრი ღვთიური ჭეშმარიტების შესახებ, იმის შესახებ, რომ ვრონსკისადმი ანას სიყვარული წმინდაა: აქ აღშფოთებული სქესი შეჰღაღადებს ხორცის შემოქმედს:L «რა ჩემი ბრალია, თუკი ასეთად გამაჩინე?!» - «აი, შენ ხომ ღმერთმა გაგაჩინა, აგერ, ეს გოგოც ღმერთმა გააჩინა, - ეუბნება ძია იეროშკა ოლენინს, - ყველაფერი უფალმა გააჩინა... ცოდვა? აბა, სადაა ცოდვა? კარგ გოგოს რომ შეხედო, განა ეგ ცოდვაა? ან რომ შეიყვარო, ცოდვაა?.. მისთვისაა გაჩენილი, რომ გიყვარდეს, გული რომ გაგიხაროს.» [...]
როდესაც სქესი მოკლებულია ქრისტიანულ სიწმინდეს, მასში, როგორც წაბილწულ ტაძარში, ყოველგვარი წარმართული «უწმინდურება» დაისადგურებს, - ახალ დემონებად გარდასახული ძველი ღმერთები: ბახუსის საზეიმო ტრაგედიის წმინდა თხა გადაიქცევა კუდიანთა შაბაშის მყრალ «ღამეულ კუროდ», - hurcus nocturnus. და სწორედ აქ, სამყაროს უიდუმალეს ქარიშხლიან ძალთა სავანეში, - სქესის წიაღ, - იქ, საიდანაც განდევნეს წმინდა ჩასახვისა და შობის ღმერთი - მამა-ღმერთი, - გამოიღვიძებს შურისგების სისხლით შეღებილი უძველესი ღმერთი, ღმერთი-ჯალათი: «ჩემი არს შურისგება და მე მივაგო!» - მოგვევლინება საზარელ აჩრდილად, ურჩხულად, საპირისპირო ღმერთად - ეშმაკად, მხეცად... [...]
«ხოლო მწიგნობრებმა და ფარისევლებმა მოიყვანეს ქალი, რომელიც მრუშობისას შეეპყროთ, შუაში დააყენეს, და უთხრეს იესოს: მოძღვარო, ეს ქალი მრუშობისას შევიპყარით; მოსემ კი რჯულში გვამცნო ამნაირების ჩაქოლვა; შენ რაღას იტყვი? ხოლო ამას საცდუნებლად ეუბნებოდნენ, რათა ბრალი დაედოთ მისთვის. მაგრამ იესო, დაბლა დახრილი, თითით რაღაცას წერდა მიწაზე. და რაკი დაჟინებით ეკითხებოდნენ, წამოიმართა და უთხრა მათ: ვინც უცოდველია თქვენს შორის, პირველად იმან ესროლოს ქვა. და კვლავ დაიხარა, და წერდა მიწაზე. ხოლო ისინი ამ სიტყვების გაგონებისას, უხუცესთაგან დაწყებული, სათითაოდ გაიკრიფნენ; და დარჩა მარტო იესო, და კიდევ ქალი, შუაში მდგომი.»
ის შუაში მდგომი ქალი ანა კარენინაა. მაგრამ ჩვენ, «ქრისტიანებს», ჩანს, ფარისევლებზე უფრო უშიში სინდისი გვქონია, - ხელში ქვა გვიკავია და კვლავაც მზად ვართ სასროლად. Eანას ტრაგედია ყოველმა ჩვენგანმა სწორედ ასე გაიგო: როგორც მოსეს სჯულის აღსრულება. ასე გაიგო ის თვით ტოლსტოიმაც, თვით დოსტოევსკიმაც კი. მაგრამ რატომაა, რომ ის, ვისაც ჭეშმარიტად ეკუთვნის უფლება შურისგებისა და სასჯელისა, ის, ვინც ერთადერთია «უცოდველი», თვალებში არ გვიმზერს, თითქოს სცხვენია ჩვენს მზერაში ჩვენი სინდისის საიდუმლოს ამოკითხვა? «დაბლა დახრილი», თითით რას წერს მიწაზე? რა სიტყვას წერს? ვინ იცის, იქნებ ეს უკანასკნელი სიყვარულისა და უკანასკნელი თავისუფლების სიტყვაა, - ახალი, ფერგამოცვლილი სქესის საიდუმლო, წმინდა უბიწოებისა და წმინდა ბიწიერების საიდუმლო? სახარება არ შეიცავს ამ სიტყვას - ერთადერთს, რომელიც მან კი არ წარმოთქვა, არამედ დაგვიწერა; ის არავის წაუკითხავს, სამუდამოდ დაივიწყეს, ამოშალეს მიწიდან, ორიათასი წლის დასაჭურისებული და ავხორცი ქრისტიანობის ქარბუქმა ის უდაბნოში გაფანტა. «ვისაც წვდომის თავი აქვს, ჩაწვდეს». მაგრამ ვერ ჩასწვდებითო, «ვერ იტვირთავთო» ჩემს სიტყვას. სიტყვა სქესის უძველესი ცოდვისა და განახლებული სიწმინდის შესახებ მგონი სწორედ ის სიტყვაა, ყველაზე მძიმე ტვირთად რომ დაგვაწვა. - «ამჟამად ვეღარ იტვირთავთ. ხოლო როდესაც მოვა იგი, ჭეშმარიტების სული, წაგიძღვებათ თქვენ ყოველი ჭეშმარიტებისაკენ» . იქნებ ამიტომაც დაგვრჩა ეს ტკივილი მოუშუშებელი, ეს ჭეშმარიტება ამოუხსნელი პირველი გამოცხადებისას, რომ მხოლოდ ნუგეშისმცემელ სულს - მას, ვინც პირველი გამოცხადებიდან მეორისაკენ გაგვიძღვება, - ძალუძს მოგვიშუშოს ეს ტკივილი, ჩვენამდე მოიტანოს ეს ჭეშმარიტება. [...]
მკვდრეთით აღდგომის სასწაული დღეს ზღაპარივით წარმოუდგენელია ჩვენთვის. მაგრამ განა იმაზე უფრო შეუძლებელია, ვიდრე ის, რომ მამაკაცის თესლს ძალუძს ქალის საშოში უსულო მატერიის გაბნეული ნაწილაკები ერთი უძრავი წერტილის გარშემო დაატრიალოს, შექმნას ქვეყნად მანამდე არარსებული ახალი «მონადა», ურყევი ბირთვი, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა ახალი, დასაბადებელი არსების სულიერ-ხორციელი პიროვნება?! Dდაბადების, ხორცშესხმის საიდუმლო მკვდრეთით აღდგომის საიდუმლოზე არც მეტია, არც ნაკლები; ის, რომ ჩვენ დავიბადეთ, ისევე წარმოუდგენელია, როგორც ის, რომ ჩვენ აღვდგებით: მეორე პირველისაგან მხოლოდ იმით განსხვავდება, რომ სრულებით ახალი და ჯერაც უჩვეულოა ჩვენთვის...
[...] მე არ მიმაჩნია გადაულახავად ის ზღვარი, მე და ჩემისთანებს ისტორიული ქრისტიანობისაგან რომ გვმიჯნავს (ჩვენ ცოტანი ვართ, მაგრამ ჩვენი რიცხვი დღითიდღე მატულობს): მე მზად ვარ მის გადასალახად, მაგრამ არ მსურს, ის ყალბი, იოლი თანხმობის წყალობით რომ წაიშალოს: ეს ზღვარი ძალზე თხელია, «თმის ღერის ოდენაა», მაგრამ, ამავე დროს, ძალზე მკვეთრი და საშიში - შესაძლოა, არამარტო ჩემთვის. ვაღიარებ, ზოგჯერ თავადაც მეშინია: იქნებ ეს სწორედ ის ზღვარია, ცეცხლსა და დენთს, ჭეშმარიტ რწმენასა და ერესს შორის რომ გადის. სავსებით გააზრებული მაქვს ჩემს მსჯელობაში დავანებული საფრთხე იმ ერესისა, რომელსაც ასკეტიზმის საპირისპიროდ შეიძლება ასტარტიზმის ერესი ეწოდოს, - არა წმინდა ერთობის, არამედ მკრეხელური აღრევის, სულის ხორცით წაბილწვის ერესი. თუ მართლაც ასეა, დაე, მათ, ვინც სადარაჯოზე დგას, გამაფრთხილოს, რადგან, ვიმეორებ, მე როდი ვასწავლი: მე თავად ვსწავლობ, კი არ ვაღმსარებლობ - თავად ვამბობ აღსარებას. მე არ მსურს ერესი; არ მსურს აფეთქება; მე მხოლოდ ჭეშმარიტი ცეცხლი მწყურია იმ ლამპართა ასანთებად, რომელთა შესახებ ნათქვამია: ქრისტეს ნათელი გაანათლებს ყოველს.