ის ერთი კვირა ყოველდღე გადიოდა ზღვაში მეთევზეებთან ერთად, ადრე, მზის ამოსვლამდე, მერეღა ნათდებოდა აღმოსავლეთი. ამ დროს ზღვაში ციოდა, სახეში დასავლეთის ქარი სცემდა; უცებ იშლებოდა ხუჭუჭა ტალღები, მერე იზრდებოდა და ნავი იწყებდა ქანაობას. ღელვასა და სუსხში განსაკუთრებით სიამოვნებდა მას ნიჩბების მოსმა. მეთევზეები ჩუმად ისხდნენ, მერე ერთი მეორეს პაპიროსსა სთხოვდა.
შუადღეზე გადამყიდველს ნარდად მიჰქონდა თევზი. ის იჯდა მეთევზეებთან ერთად მიწაზე ამოთრეული დიდი ბარკასის ძირში ბადეებზე და ერთნახად არაყსა სვამდა დილით დაჭერილ თევზში აღებული ფულით. არაყი ენას უხსნიდა ყველას, მიდიოდა გრძელი ტრაბახი, ზოგი იმაზე ნაკლებს ამბობდა, რაც მართლა გაკეთებული ჰქონდა, მაგრამ ტრაბახით, ალბათ, ნამდვილი გაჭირვება ავიწყდებოდა და ეს პატარაც უკვე გაბერილი ტრაბახი ეგონა. ყველანი ლაპარაკობდნენ თევზზე, თევზაობაზე ზღვის ღელვის დროს. ძალიან როცა თვრებოდნენ, დაიწყებდნენ თავისი ცოლის შერთვის ამბავს. სამოცდასამი წლის მთვრალი ლიონია მეთევზე ყველას სათითაოდ არწმუნებდა, ამ ხნის კაცი მაინც ყოველღამე ვწევარ ცოლთანო. კარგი და უცხო იყო ყველაფერი ეს გიოსათვის პირველი ოთხი დღე, მერე უცებ მოსწყინდა თევზაობაც და მეთევზეების ყურის გდებაც. მითუმეტეს, რომ თვითონ შეყვარებული იყო, თანაც პირველად თავის სიცოცხლეში. ქალაქიდან რომ მოდიოდა, არ იცოდა ეს, ახლა კი, როცა მეთევზეები თავის ცოლებზე იწყებდნენ ლაპარაკს, ის იჯდა და იმ გოგოზე ფიქრობდა. თან უკვირდა, რომ აქამდე არავინ შეყვარებია. თუ უყვარდა, იმას არ ეძახდა სიყვარულს. ახლა აქ, არყის სმის დროს, დარწმუნებული იყო, რომ პირველად შეუყვარდა გოგო. ის გოგო თხელი იყო, გრძელი წამწამებით და გრძელი, ბეჭებზე დაყრილი თმებით, ერქვა კატა. ახლაც, როცა ისევა სვამდა არაყს, იმ გოგოზე ფიქრობდა. თანდათან უფრო უნდებოდა უკან, ქალაქში დაბრუნება და მისი ნახვა.
მეორე დილით აღარ წავიდა სათევზაოდ. ფანჯარაში იდგა და უყურებდა მეთევზეებს, რომლებთანაც ერთად მთელი კვირა გადიოდა ზღვაში. იმათ ნავი მიათრიეს ზღვასთან, ნახევრად ჩაიყვანეს შიგ, შემდეგ ორი ჩაჯდა, მესამემ ხელი ჰკრა, მერე თვითონაც დაახტა. ნავი ტალღებზე ხტუნაობით გაცურდა და ბურუსში მიიმალა. გული დასწყდა გიოს, რომ არც დაუძახეს, არც კი მოიხედეს იმისი სახლისკენ, თუმცა არც წინათ ეძახდნენ, თვითონ გადიოდა ხოლმე, მაგრამ მაშინ არ აქცევდა იმას ყურადღებას. ახლა კი გული დასწყდა, ხალათი მოიცვა, რკინიგზაზე გავიდა და შპალებს დაუყვა სადგურისაკენ. გზაზე დიდი, მეთევზის ჩიბუხი დააძრო, მწარე წეკოთი გატენილი. ციოდა. გიო ეწეოდა ჩიბუხს, ბოხად ახველებდა, სიამოვნებდა, რომ ეს ერთი, იყო რაც გამოჰყვა იქიდან, მას ეკუთვნოდა და, როცა მოუნდებოდა, მაშინ მოწევდა. ჩიბუხის გახურებული თავი ხელის გულს უთბობდა, ბოლი რუხად ამოდიოდა იქიდან, ნაწილი ფილტვებში ჩადიოდა ნოყიერად და აძღობდა.
მატარებელში ცხელოდა. გიო კიბეზე დაჯდა, ლიანდაგი ზღვის პირას მიდიოდა და ისმოდა ტალღების ჩხრიალი. “ახლა უკვე ბადეს იღებენ ისინი”, გაიფიქრა მან, მერე სოხუმის სადგურზე ჩამოვიდა. გადაწყვიტა ეს დღე აქ გაეტარებინა და მერე წასულიყო ქალაქისაკენ. გამცილებლები ახლად დაძრულ მოსკოვ-სოხუმის ვაგონებიდან თავგამოჩრილ მგზავრებს ხელს უქნევდნენ. გიომ ბოლომდე გააყოლა თვალი შემადგენლობას, მერე კიოსკთან მივიდა და გასამხიარულებლად კროკოდილის ბოლო ნომერი იყიდა. იქვე ჩამოჯდა სკამზე. მის გვერდზე ვიღაც ოჯახი მოკალათდა. დედა-შვილი სკამზე დასხდნენ, მამა ჩემოდანზე ჩამოჯდა, მერე ჩემოდანი სუფრის მაგიერ დაიდეს შუაში. დედამ ჩანთიდან ყველი, პური, კვერცხები და ტაბაკა დააძრო. სამივემ ერთად დაიწყო ჩქარ-ჩქარა ჭამა. გიომ უფრო მოიწყინა “კროკოდილისგან”. არაფერი არ იყო შიგ სასაცილო. ბაქანზე ბავშვმოკიდებულმა ბოშა ქალმა თავიდანვე ამოიღო მიზანში სკამზე მარტო მჯდომი მოწყენილი ბიჭი, რომელიც ჩიბუხს აბოლებდა და რაღაც სევდიანს კითხულობდა. არც უფიქრია რა ეთქვა, ისე წავიდა მისკენ, ჩაუარა, მერე მობრუნდა. გიო მექანიკურად ავლებდა თვალს ასოებს. არავისზე არა ფიქრობდა, ისე იყო მოწყენილი. არც უკან დაბრუნება უნდოდა, არც თბილისში წასვლა. ბოშამ ნელა ჩაუარა და ისე, თავისთვის, თქვა გიოს გასაგონად.
- შენ პირველმა სიყვარულმა გიღალატა. - ბიჭმა ვერ გაიგო რა თქვა ქალმა, მაგრამ სიყვარული ნათლად გაარჩია და უცებ წამოწია თავი. ბოშა ქალი ნახევრად შემობრუნებული გაჩერდა, ხელი მისკენ გაიშვირა.
- ნუ კითხულობ სევდიან წიგნს, შენ ისეც ბევრი სევდა გაქვს.
გიომ “კროკოდილს” დახედა. გაეღიმა.
ახლაღა შეამჩნია ქალმა, რომ ის წიგნი “კროკოდილი” იყო.
- ყველა საკითხავი სევდიანია, როცა გულზე ჯავრი გაქვს, - განაგრძო მან ჩვეულებრივ, თითქოს ადრევე იცოდა, რომ იმას “კროკოდილი” ეჭირა. გიომ გაიფიქრა, რომ ის ქალი მართალს ამბობდა, ალბათ, სასაცილო რამეები ეწერა, მარგამ რახან თვითონ ცუდ ხასიათზე იყო, ვერ ამჩნევდა.
ბოშა ქალი უცებ მოტრიალდა, მის წინ ჩაიცუცქა და სამი კარტი გაშალა.
- მოიტა, დადე, გიმარჩიელო. - გიომ ხუთი მანეთი დაუდო.
- არა მჯერა, მაინც თქვი, - თქვა მან. “ნეტა რას იტყვის”, გაიფიქრა.
- შენ შეყვარებული ხარ, - ახლა უფრო ფრთხილად დაიწყო ბოშამ - აი, ჩაიფიქრე რაც გინდა ამ ორ კარტზე.
გიო დაფიქრდა და სერიოზულად ჩაიფიქრა.
ქალი დიდხანს ლაპარაკობდა, გიო, მისი თქმით, ალალი, გულღია, გულუხვი, მაგრამ დროებით უბედური იყო. ბიჭს გულში სჯეროდა და ფიქრობდა, რომ სწორად ცნობდა ბოშა ქალი ყველაფერს.
მერე ბოშამ თქვა:
- ერთ კვირაში ის, ვინც შენ გინდა, ის, ვისზეც შენ ფიქრობ, შენი იქნება, ერთი თვის შემდეგ გექნება უსიამოვნება და მერე საბოლოოდ გახდება შენი, ახლა დაწიე თავი.
გიომ დაწია, მან უცებ ამოაცალა სამი ბალანი, ქაღალდში შეახვია.
- დაადე ახლა ამას ორი ფული.
გიო შეყოყმანდა.
- ისე არ მიმაქვს. - გიომ ორი ოცდახუთიანი ამოიღო.
- ეგ შენ, - მისცა ერთი უკან გიოს, - ეს - თუ, თუ, თუ - შეუბერა ახლა შენ შეუბერე. გიომაც შეუბერა. -ასე, ხ-თფუ. - დააფურთხა ბოშამ, - აი, წაიღებ ამას, - მისცა ქაღალდში გახვეული თმები. მე ამას ვყიდულობ ამ ფულად და ეს იქნება შენი ბედნიერება, მომიგონე, ერთი კვირის და ერთი თვის მერე.
ის წამოდგა.
გიო ჩუმად უსმენდა, კენტად დარჩენილ ოცდახუთმანეთს დახედა, ჯიბეში ჩაიდო, მერე ყალიონი გააბოლა და ფეხზე წამოდგა; გაეღიმა - მოაგონდა, რომ თბილისამდე ბილეთი ორმოცდათხუთმეტი მანეთი ღირდა.
- მოდი აქ, - გაუღიმა ბოშა ქალს.
ბოშა დაბრუნდა და თვალებში ჩააშტერდა. უნდოდა გაეგო, რას ფიქრობდა გიო.
- ახლა მოიტა ეგ ფული უკან.
- ეს მე მოგყიდე შენი თმები. - გიო უცებ გაბრაზდა, გამოერკვა, სწვდა ბოშას თმაში და სამი ღერი ამოაცალა.
- აჰა, ახლა ჩემგან იყიდე, ოღონდ შენი გრძელია და ის ხუთმანეთიანიც დაადე, თორე!
მოუღერა მუშტი ქვევიდან, ბოშამ შეატყო, რო აღარა ხუმრობდა, მილიციელი ალმაცერად უყურებდა მარჩიელს. “ცუდად წავა ჩემი საქმე, მცემენ კიდეც, დამიჭერენ”, გაიფიქრა მან და ოცდახუთიანი დაუბრუნა.
- ხუთიც, - ხმას აუწია გიომ.
- ოი, რა კარგი ბიჭი ხარ, ოღონდ ფიცხი, რა გეშველება.
- მაიტა ჩქარა ეგეც.
- შენ ხომ მეთევზე ხარ, კეთილი. - დახედა მარჩიელმა ჩიბუხს და ქუდს.
- ჩქარა, - დაიბღვირა გიომ და ჩიბუხი მოქაჩა.
- ოი, - თქვა ბოშამ. შენ ბიჭო ბევრს წევ, არ ვარგა.
- ჰა! - დაიღრინა გიომ.
ბოშამ ნელა დაუდო უკან ხუთმანეთიანიც და წელში გაიმართა, მერე ხელი დააგრძელა.
- შენ რომ გადაგიბრუნდეს ის, რაშიც ჩაჯდები პირველად ის ნავი, ის მანქანა. ძუნწო უხ!
ის სწრაფად მიბრუნდა და წავიდა.
გიოს არ ესიამოვნა წყევლა, მარჩიელს თვალები უელავდა, მისი ბავშვი ჩხაოდა, მაინც გაიღიმა და დაჯდა. “რა ფასი აქვს მაგის ლაპარაკს”, გაიფიქრა. ის მარტო იჯდა დიდ, ცარიელ ბაქანზე, ყალიონის ბოლი მაღლა მიდიოდა, იქ იშლებოდა, ჰაერში დაკარგვამდე. სიმარტოვემ ისევ მოაგონა კატა, გრძელი წამწამებით, ბეჭებზე დაყრილი თმებით. ის თავისდაუნებურად ფიქრობდა ბოშას სიტყვებზე და რატომღაც იმედი ეძლეოდა, რომ ერთ კვირაში მართლა მისი გახდებოდა ის გოგო, მერე კი, რაც უნდა მომხდარიყო, ბოშა ქალის თქმით, ჯერ კარგი ელოდა, ის ჩაეჭიდა ამ სიტყვებს, ოცნებაში გაერთო.
ჩქარა ხალხმა იმატა ბაქანზე. რადიოში რაღაც გურული მოძახილი იყო, მერე “სოხუმი-თბილისი” ჩამოდგა.
გიო დაძრულ მატარებელს შეახტა. ახლაღა მოაგონდა ბოშა ქალის წყევლა. თვალწინ ედგა ერთი კვირის მერე ის და კატა ერთად, კატას თმები მუჭაში ჰქონდა ჩაბღუჯული, ჰკოცნიდა. მატარებელი სვლას იღებდა. დიდ მოაჯირებიან ხიდზე გამალებულმა გაირბინა. “თუ ის მართალია, ესეც მართალი გამოდგება, უეჭველად გადაბრუნდება მატარებელი, მაგრამ, თუ არ გადაბრუნდა, თუ წყევლა არ გამართლდა, მაშინ ის კატას სიყვარულიც ერთ კვირაში ტყუილია, ერთი თვის შემდეგ კარგი ბოლოც ტყუილია, მაგრამ თუ ეს გამართლდა და გადაბრუნდა, მაშინ ის აღარ მოხდება, თუმცა ხომ შეიძლება გადაბრუნდეს, მე არ მოვკვდე, არც დავიმტვრე, ბოშას არც უთქვმს შენ მოკვდებიო, ხო შეიძლება, რამდენიც გინდა, იმდენი შემთხვევაა, ბრუნდება მანქანა ან მატარებელი, ზოგი რჩება”.
ახლა ისევ კატაზე დაიწყო ფიქრი, მერე ტაბურში ავიდა და ისეთ ადგილზე დადგა, რომ გადაბრუნებისას არაფერი მოსვლოდა. იდგა და იყურებოდა გარეთ, იქ კი ზღვა იყო პატარა ნავებით, სადაც წყვილები ან მარტო იჯდა ვინმე და უსვამდა ნიჩბებს, ზღვის აქეთ შიშველა პლიაჟზე ეყარა შიშველი ხალხი, მზე მწვავე იყო და მლაშე წყალში ცურაობის შემდეგ განსაკუთრებით სასიამოვნო.
გიო კი იდგა ფანჯარასთან და იყურებოდა იქით, შორს, ზღვის სიღრმეში, სადაც არაფერი არა ჩანდა, გულში კი თავისი გრძნობები და თავისი თავი ჰქონდა მარტო.

[1957 წლის შემოდგომა]


შენიშვნები

არსებობს მხოლოდ შავი ავტოგრაფი(1-14გვ.), უსათაურო და უთარიღო. (დათარიღებისათვის იხ. წინა მოთხრობათა ავტოგრაფები.) დაწერილია წინა ავტოგრაფების მსგავს ფურცლებზე, მსგავსი მელნითა და ხელით. წერის პროცესში გადაშლილია რამდენიმე სიტყვა და ერთი აბზაცი. არეზე გაკეთებულია ორი მინაწერი: გვ. 1, “მეთევზეები იმით ტრაბახობენ, ვინ დიდი და ბევრი თევზი დაიჭირა. ამინდით, ქარიშხლით არა, ისე თუ ახსენებენ.” “პლიაჟზე ვინც იწვა, შავდებოდა, უნდოდა მისი ტანი ყოფილიყო ყველაზე შავი, შორს მიცურავდნენ და ყველას ეგონა, რომ სხვები მას ...” გადაშლილი აბზაცი: “ თვითონ სულ სამ-ოთხ გოგოსთან ქონდა რაღაც მოწონების მსგავსი, მაგრამ არავინ ყვარებია. ახლა, როცა ზღვაზე მოდიოდა, მატარებელში შეხვდა თავისზე უფროსი გოგო, რომელიც მის მეზობელზე იყო გათხოვილი, მერე გაეყარა.”
გვიანი შემოდგომის მოთხრობებში სულ ცოტა ხნის განმავლობაში მწერალი თავის ალტერ ეგოს არქმევს გიოს. “გიო” ჰქვია მას, აგრეთვე, პიესა “მარინასა” და მოთხრობა “ირინა და მესათვის” 1957წლის ბოლოს გაკეთებულ ჩანაწერებში. (იხ. მესამე წიგნი, შენიშვნები მოთხრობისათვის “ირინა და მე”, “მარინა”). 1958 წელს “ირინა და მეს” და “მარინას” შავ ავტოგრაფებში “გიო” კვლავ შეიცვალა “გურამით”.
სათაურით “გიო”, მოთხრობა პირველად გამოქვეყნდა 1985 წელს კრებულში “სად გაექცევი ზამთრის ღამეს”.