სარკე წარსულიდან ექსკლიუზივი
- და ვინ იყო ის?
- აბა რა გითხრათ?! ერთი შემიძლია ვთქვა. ის იყო წარსულის რეალობა, რომელიც მომავალმა არეკლა.
- და რა მოხდა მაინც?
- ახლავე!
* * *
სოფლის მთავარი ქუჩისა და შუკის გადაკვეთაზე იდგა ერთი ოდა სახლი, რომელსაც განსაკუთრებულ ხიბლს არაფერი სძენდა. გაუბრალოებული და გასაცოდავებული ელფერი დაკრავდა. ჩამოფხეკილ საყრდენებს ძლივსღა დაემაგრებინა ეს ოთხკუთხა ხის მასა, ვიღაც სოფლელი, დაქირავებული ხელოსნის მიერ "შეპანჩიკებული". სახლის პატრონი დღეს აღარსადაა. ჰაერია მხოლოდ ეზოში. ღობე ტრიფოლიატისა იყო. საწყალი ტრიფოლიატი. ერთი სული ჰქონდა მივკარებოდი მის უშველებელ ეშვებს და მის მიერ დაკაწრული ხელები შემდეგ მალამოს ცხებით დამეამებინა. არც კი შევუსრულე წადილი. - აბა მე რა ვიცი, მე ხომ წარსულის სანახავად ჩავედი სოფელში.
* * *
- მაინძელო! მაინძელო! გამარჯობათ, მეზობელო კარისაო...
- გაგიმარჯოს, შვილო... ვინ იქნები?
- ჟურნალისტი.
- შემობრძანდით სახლში.
- არა, გმადლობთ.
- როგორ გეკადრება, შემოგევლე. გარეთ მე არ ვიცი სუფრა და კაცის გამასპინძლება. ვატყობ, შვილო, რაღაც მართლა გაინტერესებს. ისე არ ჩამოხვიდოდი აქ, ჩვენთან. თან ოჯახის უფროსიც სახლშია. თითო ჭიქასაც შესვამთ, - მითხრა ხანში შესულმა, ნაოჭმომრავლებულმა, „კასინკა“ წაკრულმა, „კასინკიდან“ ოდნავ გამოშვერილ თეთრ თმიანმა, ცალხელჯოხიანმა, წელში მოხრილმა, წარბშეჭმუხნულმა, კეთილგულიანმა, ცისფერთვალება ქალბატონმა.
- კარგით დამიყოლიეთ, - ხათრი ვერ გავუტეხე მოხუცს.
* * *
ოჯახის უფროსი აღმოჩნადა თმაწვერულვაშდაფიფქული, მხცოვანი, მაგრამ ჯანზე მყოფი მოხუცი. ხელგამოწვდილი შემომხვდა მოხუცებული, ნიშნად გამარჯობისა. თავიც დამიკრა ქუდის მოხდით. შესაბამისად, მეც მივესალმე და მოვიკითხე.
- აბა როგორ ვიქნები შვილო. ქე ხედავ ჩემს დედაბერს. მისი მოვლა ჩემზეა, ჩემი მოვლა - მასზე... თან შვილებსა და შვილიშვილებზე ზრუნვასაც არ ვთაკილობთ და ქალაქში ვუგზავნით სოფლის ნობათს. დიტო - ჩემო ბატონო.
- ეს ყველაფერი კარგია... ვრცელი საუბარი მოგვიწევს, დიტო ბატონო!
- ბატონობის გარეშე, შვილო! არ ღირს... ხოდა, თუ ვრცელი საუბარი გველის, სჯობს, ჯერ ხელები დავიბანოთ და სუფრას მივუსხდეთ. ეგრე აჯობებს. - გაბრწყინებული თვალებით მიცქერდა მოხუცებული. ეტყობოდა სტუმრიანობას მოკლებული იყო. გარდა მეზობლებისა, არავინ შედიოდა მასთან.
- სიამოვნებით! - მივხვდი უარის თქმა უსინდისობა იქნებოდა ჩემი მხრიდან, თან ქართველებს არ გვჩვევია მიპატიჟებაზე უარის თქმა, უბრალოდ ხვეწნა გვიყვარს. მე კი, გაგიკვირდებათ, მაგრამ არც კი ვახვეწნინე,. დავთანხმდი. თანხმობის ნიშნად გავყევი ჭასთან და ვიგრძენი თითებზე წყლის სიღრმის სიცივე.
* * *
- აბა, მობრძანდი, შვილო! აი აქ დაჯექი. ქსენია, ქალო, ღომს ხო მოგვიტან ცხლად?
- კი დიტო, მალე იქნება! მხოლოდ ჩავზილავ და ეგაა...
სუფრას არაფერი აკლდა. სამზადისი სუფრის გაწყობისა თითქმის დამათვრებულიყო. ღომს ველოდით მხოლოდ.
- აბა, მოდი, პირველი სადღეგრძელო შესვათ! მომე შენი ფიალა, შეგივსო!
- ახლავე! - ფიალა მივაწოდე.
ჩაიღვარა ფიალაში დოქიდან მდინარი წითელი ღვინო. ირგვლის საოცარი სურნელი დააყენა თრობის.
- საქართველოს დავლოცავ თავისი სახლებით! - მეტი არც არაფერი დაამატა. ეტყობა სიტყვაძუნწია?! არ ვიცი...
უფრო მრავლისმთქმელი იყო სადღგერძელო, ვიდრე სიტყვაძუნწობა. ხო ეგრე არის. გავიფიქრე და ფიალები ერთმანეთს მივუჭახუნეთ.
- გაუმარჯოს! - მეტი ვერაფერი მოვიფიქრე. უბრალოდ, მეჩქარებოდა. თან საჭესთან ვიჯექი და არ მინდოდა ზედმეტი მომსვლოდა.
- აბა, არ დადგა ფიალა, ისევ უნდა შეგივსო და მორიგ სადღეგრძელოს მივხედოთ, - თქვა და ფიალა შემივსო, შემდეგ საკუთარი ფიალაც გაალიცლიცა.
- მშვიდობა იყოს თითოეული სახლის ჭიშკართან!
- ამინ! - ვთქვი მე და შევსვი ვაზის ნაჟური, რომელიც ასე ატკბობდა ჩემს სულსა და სხეულს.
* * *
- ახლა შეგვიძლია, შევისვენოთ... მითხარ, რამ მოგიყვანა ჩვენს მხარეში. რით დაგაინტერესა ჩვენმა სოფელმა? - ინტერესით მიყურებდა უკვე.
- მე ჟურნალისტი ვარ,დიტო ბიძია.
- ოჰ, ეს უკვე საინტერესოა!
- დიახ! ჩამოვედი, რადგან ვმუშაობ სტატიაზე, სადაც განვიხილავ ძველი და მიტოვებული სახლების ისტორიებს. - ვუთხარი სერიოზული ტონით, ყოველი მიკიბვ-მოკიბვის გარეშე.
- აჰა, ჩამოსვლისთანავე თვალში ეგ სახლი შემოგეფეთა, ჩემს გვერდით, საცოდავად რომ იმზირება, არა?
- მართალი ხარ, დიტო ბიძია.
- შენ ჩვენებური კაცი ხარ, გეტყობა... წინაპრები ჩვენი სოფლიდან ხომ არ არიან?
- კი დიტო ბიძია. აქ ცხოვრობდნენ. თუმცა ჩემი წინაპრების ნამოსახლარი გაიყიდა და უპატრონოდ არ არის მიტოვებული.
- ვინ იყიდა ბიძიკო? - მკითხა მყისვე.
- არ ვიცი, დიტო ბიძია.
- ცუდია.
თავი ჩაღუნა და ფიქრს მიეცა ხუთი წუთით. მე უხერხულად ვიგრძენი თავი, მაგრამ როგორ გავბედავდი სიტყვის უმისამართოდ შეწევნას?!. დაველოდე. ის კი ჯიუტად იმზირებოდა ფიალაში და იქიდან არეკლილ თავისივე სახეს შესცქეროდა. სახეზე წამოწითლდა. მხოლოდ პურის ნატეხი გახლდათ საჭირო ღვინოში და... ნეტა რას ფიქრობდა? უცებ აწია ფიალა და მომახალა:
- ვაჟო, ფეხზე მდგომ ოჯახებს დავლოცავ! - არც კი ადარდებდა ამ წუთებში სადღეგრძელოების თანმიმდევრობა.
- გისმინოთ ღმერთმა! - დავადასტურე მე.
სულმოუთქმელად გადაჰკრა ჩემთან ერთად. დადგა ფიალა და შემომაცქერდა.
- რა გაინტერესებს?
- უკვე გითხარით. მიტოვებული სახლები. - უსინდისოდ შევკადრე პასუხი.
- ხო... ეგ, ჩემს გვერდით, ყოფილი მოსახლე გახლდათ საკმაოდ კარგი ცოლ-ქმარი. მშრომელი და შვილების უზომოდ მოყვარული ხალხი. მე მაშინ ახალგაზრდა ვიყავი. ასე ოცი წლის. ორი გოგო ყავდათ. თამრიკო და ლამარა. ჩვენ ერთად ვიზრდებოდით... კარგები იყვნენ, სანამ გაიზრდებოდნენ. შემდეგ ორივე გათხოვდა. ლამარა მეზობელს გაყვა ცოლად. ერთი ამბავი ატყდა. როგორ თუ მეზობელს გაყვაო?! საშინელ დღეში აყენებდნენ ერთმანეთს დანათესავებული ოჯახები. ერთმანეთის შვილებს აბრალებდნენ უპასუხისმგებლობას. თუმცა ჭრილობა შეხორცებადია და კიდეც ამოავსო დრომ. კარგი და ლამაზი ბიჭებიც გაუჩნდა ახალგაზრდებს, მაგრამ არ გასულა ათი წელი, ახალი საშინელება დატრიალდა. ქმარმა საყვარელთან შეუსწრო ლამარას. აი, აქ დაიწყო ამ ოჯახის უბედურება. მეუღლემ ორივენი ბოსელიდან ხელსგამოყოლებული ბაწრით, შიშვლები გათოკა და ქუჩაში გამოყარა. მას შემდეგ ლამარასა და მისი საყვარლის ბედზე არავინ საუბრობს დღემდე. ახლა ალბათ სამოცდაათი წლისა იქნება. ერთი კი ვიცი, სოფლიდან მეორე დღესვე გაიპარნენ ქალაქს.... ახლა თამრიკოზე მოგიყვები: თუ მისი და სხეულით იყო ბინძური, თამრიკო ენით გამოდგა ბინძური. არ ტოვებდა დაუწყევარს არავის. თუმცა არავინ ერჩოდა მას. საშინელი წყევლა იცოდა. არაფრით იყო გამორჩეული დისგან. მე მხოლოდ მათი ბავშობა შემიძლია კარგი მოგონებებით გავიხსენო. დანარჩენი მათი ასავალ-დასავალი საშინელებაა. დისგან განსხვავებით, თამრიკო პატიოსანი გახლდათ, თუმცა, მხოლოდ სხეულით. ისიც გათხოვდა, ოღონდ მეზობელ სოფელში.... იქ კი საშინელი დღე დაუთენა დედამთილსა და მამამთილს. მეუღლე აიძულა მიეტოვებინა ოჯახი და ქალაქს წასულიყვნენ. არც ქალაქში ელოდა კარგი მას, ვინც მისი მეზობელი გახდებოდა. ხო, არ გამომრჩეს, ორივეს უყვარდა ქურდობა. უმნიშვნელო წვრილმანებზე ნადირობდნენ. თამრიკოც სულით ქურდს გაყვა, მაგრამ ყველაფერს ოჯახისთვის იპარავდა. სახელმწიფოს პარავდა. არასოდეს შესულა ვინმეს ოჯახში. სახელმწიფოსო ვამბობ, განა რასაც სახელმწიფო აკეთებდა იმ დროში ჩვენივე კეთილდღეობისთვის არ იყო? არ ვიცი?! მე გამართლებას ვერ ვუძებნი ნამოქმედარს. საწყალი გოგონების მშობლები მათი შვილების გათხოვებიდან სამ წელიწადში დაიხოცნენ. ვერ გაუძლეს ამდენ სირცხვილს. მხოლოდ თამრიკომ იტირა დედ-მამა. დარჩა სახლი უპატრონოდ. ასევე უპატრონოდ დარჩა თამრიკოს ქმრის სახლი, კიდევ ლამარას საყვარლის სახლი. სამ წელიწადში სამი სახლი...უპატრონოდ!... დგანან მებრძოლნი საკუთარ ხვედრთან, აი, აგერ უკვე თითქმის ორმოცდაათი წელიწადია.
* * *
გასაოცარი სიმშვიდე სუფევდა სოფელში. მზე სხივებს გამიზნულად ისროდა დედამიწისკენ. მზე ხომ შეყვარებული იყო მასზე და მისთვის დედამიწას გულის ფორმა ჰქონდა. მისი სხივები კი - ისარს განასახიერებდა, გულში მოსახვედრად გამოსროლილს. ცხელოდა საკმაოდ. რაღა დღეს მოუნდათ ერთმანეთში ფლირტაობა? გახურდა ვნება მათი და ჩვენც საკმაოდ დაგვცხა ღვინის ტრფობას მიძალებულებს. დიტო ბიძიამ პერანგის ერთი ღილი შეიხსანა და გულ-მკერდი მოიშიშვლა. მე პიჯაკი გავიხადე და ჩემს სკამზე გადავკიდე. ჰალსტუხიც ოდნავ მოვუშვი.
- საოცარი ყმაწვილი ჩანხარ. - განაგრძო დიტო ბიძიამ.
- რაში შემატყვეთ?
- შენმა ინტერესმა გამიჩინა ეს აზრი. მშვენიერი აზრი მოგსვლია.
- შეიძლება. უბრალოდ, ერთი ისტორიით არ შემოვიფარგლოთ, ხო?
- რა იცი, ყმაწვილო, რომ კიდევ სხვა ოჯახი შეიძლება იყოს მიტოვებული, ამ სამი ოჯახის გარდა?
- მე არ ვიცი. თქვენ იცით... და იმედია, უფრო მძიმე მოსასმენი არ იქნება.
- კარგი, შვილო. არის ერთი სახლიც. სამწუხაროდ სახლი აღარ დგას. დაინგრა საცოდავი. ისევ ცოლ-ქმრით დავიწყებ. მათ სამი გოგო და ერთი ვაჟი ჰყავდათ. ვაჟი მეორე მსოფლიო ომმა შეიწირა სამი გოგოდან ერთს გული გაუსკდა. დედ-მამის მორიგი ჩხუბის დროს.
- ეს როგორ? გავიკვირვე მე.
- სახლში დაბრუნებულმა მამამ, რომელსაც საყვარელი ჰყავდა, მორიგი სკანდალი მოუწყო ოჯახს. ბავშვმაც მამის უხეშობა დედის მიმართ ვერ აიტანა, ჩაუვარდა ფეხებში მამას. ეხვეწებოდა ნუღარ ურტყამ დედასო და ხვეწნაშივე გაუსკდა გული. თორმეტი წლის გოგოს დაკრძალვის შემდეგ მამა სახლიდან წავიდა და აღაც დაბრუნებულა. დედამ დარჩენილი ორი ქალიშვილი სიმწრით გამოზარდა. პატიოსნებისა და კეთილსინდისიერების ეტალონად მიიჩნევდნენ ციცა ბებოს. ორივე გაათხოვა ქალაქს. თვითონ დარჩა სოფელში ოჯახის პატრონად. ოთხმოცდაორი წელი იცხოვრა ჭეშმარიტმა დედამ. დამბლამ დაეცა აქვე სოფელში. მეორე დღესვე ერთ-ერთმა ქალიშვილმა წაიყვანა. ქალაქს გარდაიცვალა. სოფელს კი სამუდამო საცხოვრებელი მიუჩინეს. ორივე გოგონებს ისევ ქალშვილები დაეზარდნენ. სამწუხაროდ ეს კერა განსხვავებით წინა ისტორიისა წლებმა და ოჯახურმა სიდუხჭირემ, უსახსრობამ დაანგრია. საბედნიეროდ არ გაყიდულა. ალბათ ახალ სახლს ვიხილავთ ამ მიწაზე დროთა განმავლობში.
შეყოვნდა ისევ. თავი ჩაღუნა და ფიქრს მიეცა ხუთი წუთით. მე უხერხულად ვიგრძენი თავი, მაგრამ როგორ გავბედავდი სიტყვის უმისამართოდ შეწევნას. დაველოდე. ის კი ჯიუტად იმზირებოდა ფიალაში და იქიდან არეკლილ თავისივე სახეს ანაზდად შესცქეროდა. სახე მთლად ჩაუსისხლიანდა. მხოლოდ პურის ნატეხი გახლდათ საჭირო ღვინოში და ნაზიარევი შეეძლო ეფიქრა.
ნეტა რას ფიქრობდა?...
ასწია თავი შემომხედა და თქვა: - მე ვერ მოვესწრები ახალ სახლს.
თვალებზე ცრემლი შეიმშრალა.
* * *
- შვილო, საიქიოს წამსვლელებს მინდა, გზა დავულოცო. სააქაოს დარჩენილებს კი მინდა, ვუთხრა: მშვიდად ილოცონ წასულთა სულებისათვის!
სადღეგრძელოს შინაარსით გაკვირვებულმა ვერაფერი ვთქვი და უხმოდ დავეთანხმე მას. მესამე ფიალაც დავცალეთ.
- ახლა გვიშენებენ ეკლესიას. აქამდე კომუნისტებმა დაგვინგრიეს. ჩემი ეკლესია - ჩემი სახლი იყო! რას გვერჩოდნენ? განა უსიტყვოდ არ ვემორჩილებოდით? განა გვეკითხებოდნენ რამეს? უნდოდათ აგვყრიდნენ, უნდოდათ გადაგვასახლებდნენ. დღესაც იგივე ხდება შვილო. გადასახლებასთან დაკავშირებით ერთი განსხვავებაა. არ გვასახლებენ, არ მიგვერეკებიან, არამედ ჩვენივე ფეხებით გავრბივართ სამშობლოდან. ღმერთს მადლობა ორი ფეხი გვაქვს, თორემ რა ირბენდა ცალი ფეხით? აქ ჩაიეღიმა დიტო ბიძას.
სიცხემ იკლო. ეტყობოდა მზეს სისუსტე და დაღლა ერთ დღიანი. გაემზადა სასთუმალზე წამოსაწოლად. ვნება ხომ წამიერია! მეც მიმახვედრა, რომ წასვლისპირული მოახლოვდებოდა.
- დიტო ბიძია. უნდა დაგტოვოთ. საინტერესო იყო თქვენთან შეხვედრა. - წამოვდექი სკამიდან, პიჯაკს შევავლე ხელი და წასვლა დავაპირე.
- მოიცა,ლ შვილო! მე შენ არ გამიშვიხარ საიქიოს. გაეღიმა ისევ და განაგრძო: - შვილო, შენ მინდა დაგლოცო! ღვთის ჯვარის ტარების ღირსი ხარ, რადგან წარსულიდან მოდიხარ. დაგილოცოს კერია გამჩენმა! თქვა და ფიალა გამოსცალა ბოლომდე.
- მეც დაგილოცავთ გულმხურვალე კერიას და ფუძეს წარსულზე მიბმულს! გამოვცალე ფიალა ბოლომდე.
* * *
ჭიშკრამდე გამომაცილა ორივემ.
- ერთი მინდა ჭიშკართან მისულს გითხრა, ყმაწვილო!
- გისმენ, დიტო ბიძია.
- რა გქვია შენა?
- ვაჟა ვარ.
- არა, შვილო! შენ სარკე ხარ წარსულიდან, როგორც ყოველი მიტოვებული სახლია სარკე წარსულიდან! დღეს ბევრი მიტოვებული სახლი მუზეუმებად ქცეულა. დღევანდელობამ, მხოლოდ მისი სახელები იცის. მაგალითად: ტიციანი, გალაქტიონი, კოწია და სხვები... მათი სულები წარსულიდან იმზირებიან და მოთქვამენ, ცრემლებს ღვრიან. ყოველი წვიმის წვეთი საქართველოს თავზე - მათი ცრემლებია.... დამიჯერე!
- მჯერა, დიტო ბიძია!
ზურგს უკან ჭიშკარი არ მომიხურა, სანამ ჩემი ავტომანქანა მისი თვალთახედვიდან არ გაუჩინარდა.
27.01.2009 წელი
- აბა რა გითხრათ?! ერთი შემიძლია ვთქვა. ის იყო წარსულის რეალობა, რომელიც მომავალმა არეკლა.
- და რა მოხდა მაინც?
- ახლავე!
* * *
სოფლის მთავარი ქუჩისა და შუკის გადაკვეთაზე იდგა ერთი ოდა სახლი, რომელსაც განსაკუთრებულ ხიბლს არაფერი სძენდა. გაუბრალოებული და გასაცოდავებული ელფერი დაკრავდა. ჩამოფხეკილ საყრდენებს ძლივსღა დაემაგრებინა ეს ოთხკუთხა ხის მასა, ვიღაც სოფლელი, დაქირავებული ხელოსნის მიერ "შეპანჩიკებული". სახლის პატრონი დღეს აღარსადაა. ჰაერია მხოლოდ ეზოში. ღობე ტრიფოლიატისა იყო. საწყალი ტრიფოლიატი. ერთი სული ჰქონდა მივკარებოდი მის უშველებელ ეშვებს და მის მიერ დაკაწრული ხელები შემდეგ მალამოს ცხებით დამეამებინა. არც კი შევუსრულე წადილი. - აბა მე რა ვიცი, მე ხომ წარსულის სანახავად ჩავედი სოფელში.
* * *
- მაინძელო! მაინძელო! გამარჯობათ, მეზობელო კარისაო...
- გაგიმარჯოს, შვილო... ვინ იქნები?
- ჟურნალისტი.
- შემობრძანდით სახლში.
- არა, გმადლობთ.
- როგორ გეკადრება, შემოგევლე. გარეთ მე არ ვიცი სუფრა და კაცის გამასპინძლება. ვატყობ, შვილო, რაღაც მართლა გაინტერესებს. ისე არ ჩამოხვიდოდი აქ, ჩვენთან. თან ოჯახის უფროსიც სახლშია. თითო ჭიქასაც შესვამთ, - მითხრა ხანში შესულმა, ნაოჭმომრავლებულმა, „კასინკა“ წაკრულმა, „კასინკიდან“ ოდნავ გამოშვერილ თეთრ თმიანმა, ცალხელჯოხიანმა, წელში მოხრილმა, წარბშეჭმუხნულმა, კეთილგულიანმა, ცისფერთვალება ქალბატონმა.
- კარგით დამიყოლიეთ, - ხათრი ვერ გავუტეხე მოხუცს.
* * *
ოჯახის უფროსი აღმოჩნადა თმაწვერულვაშდაფიფქული, მხცოვანი, მაგრამ ჯანზე მყოფი მოხუცი. ხელგამოწვდილი შემომხვდა მოხუცებული, ნიშნად გამარჯობისა. თავიც დამიკრა ქუდის მოხდით. შესაბამისად, მეც მივესალმე და მოვიკითხე.
- აბა როგორ ვიქნები შვილო. ქე ხედავ ჩემს დედაბერს. მისი მოვლა ჩემზეა, ჩემი მოვლა - მასზე... თან შვილებსა და შვილიშვილებზე ზრუნვასაც არ ვთაკილობთ და ქალაქში ვუგზავნით სოფლის ნობათს. დიტო - ჩემო ბატონო.
- ეს ყველაფერი კარგია... ვრცელი საუბარი მოგვიწევს, დიტო ბატონო!
- ბატონობის გარეშე, შვილო! არ ღირს... ხოდა, თუ ვრცელი საუბარი გველის, სჯობს, ჯერ ხელები დავიბანოთ და სუფრას მივუსხდეთ. ეგრე აჯობებს. - გაბრწყინებული თვალებით მიცქერდა მოხუცებული. ეტყობოდა სტუმრიანობას მოკლებული იყო. გარდა მეზობლებისა, არავინ შედიოდა მასთან.
- სიამოვნებით! - მივხვდი უარის თქმა უსინდისობა იქნებოდა ჩემი მხრიდან, თან ქართველებს არ გვჩვევია მიპატიჟებაზე უარის თქმა, უბრალოდ ხვეწნა გვიყვარს. მე კი, გაგიკვირდებათ, მაგრამ არც კი ვახვეწნინე,. დავთანხმდი. თანხმობის ნიშნად გავყევი ჭასთან და ვიგრძენი თითებზე წყლის სიღრმის სიცივე.
* * *
- აბა, მობრძანდი, შვილო! აი აქ დაჯექი. ქსენია, ქალო, ღომს ხო მოგვიტან ცხლად?
- კი დიტო, მალე იქნება! მხოლოდ ჩავზილავ და ეგაა...
სუფრას არაფერი აკლდა. სამზადისი სუფრის გაწყობისა თითქმის დამათვრებულიყო. ღომს ველოდით მხოლოდ.
- აბა, მოდი, პირველი სადღეგრძელო შესვათ! მომე შენი ფიალა, შეგივსო!
- ახლავე! - ფიალა მივაწოდე.
ჩაიღვარა ფიალაში დოქიდან მდინარი წითელი ღვინო. ირგვლის საოცარი სურნელი დააყენა თრობის.
- საქართველოს დავლოცავ თავისი სახლებით! - მეტი არც არაფერი დაამატა. ეტყობა სიტყვაძუნწია?! არ ვიცი...
უფრო მრავლისმთქმელი იყო სადღგერძელო, ვიდრე სიტყვაძუნწობა. ხო ეგრე არის. გავიფიქრე და ფიალები ერთმანეთს მივუჭახუნეთ.
- გაუმარჯოს! - მეტი ვერაფერი მოვიფიქრე. უბრალოდ, მეჩქარებოდა. თან საჭესთან ვიჯექი და არ მინდოდა ზედმეტი მომსვლოდა.
- აბა, არ დადგა ფიალა, ისევ უნდა შეგივსო და მორიგ სადღეგრძელოს მივხედოთ, - თქვა და ფიალა შემივსო, შემდეგ საკუთარი ფიალაც გაალიცლიცა.
- მშვიდობა იყოს თითოეული სახლის ჭიშკართან!
- ამინ! - ვთქვი მე და შევსვი ვაზის ნაჟური, რომელიც ასე ატკბობდა ჩემს სულსა და სხეულს.
* * *
- ახლა შეგვიძლია, შევისვენოთ... მითხარ, რამ მოგიყვანა ჩვენს მხარეში. რით დაგაინტერესა ჩვენმა სოფელმა? - ინტერესით მიყურებდა უკვე.
- მე ჟურნალისტი ვარ,დიტო ბიძია.
- ოჰ, ეს უკვე საინტერესოა!
- დიახ! ჩამოვედი, რადგან ვმუშაობ სტატიაზე, სადაც განვიხილავ ძველი და მიტოვებული სახლების ისტორიებს. - ვუთხარი სერიოზული ტონით, ყოველი მიკიბვ-მოკიბვის გარეშე.
- აჰა, ჩამოსვლისთანავე თვალში ეგ სახლი შემოგეფეთა, ჩემს გვერდით, საცოდავად რომ იმზირება, არა?
- მართალი ხარ, დიტო ბიძია.
- შენ ჩვენებური კაცი ხარ, გეტყობა... წინაპრები ჩვენი სოფლიდან ხომ არ არიან?
- კი დიტო ბიძია. აქ ცხოვრობდნენ. თუმცა ჩემი წინაპრების ნამოსახლარი გაიყიდა და უპატრონოდ არ არის მიტოვებული.
- ვინ იყიდა ბიძიკო? - მკითხა მყისვე.
- არ ვიცი, დიტო ბიძია.
- ცუდია.
თავი ჩაღუნა და ფიქრს მიეცა ხუთი წუთით. მე უხერხულად ვიგრძენი თავი, მაგრამ როგორ გავბედავდი სიტყვის უმისამართოდ შეწევნას?!. დაველოდე. ის კი ჯიუტად იმზირებოდა ფიალაში და იქიდან არეკლილ თავისივე სახეს შესცქეროდა. სახეზე წამოწითლდა. მხოლოდ პურის ნატეხი გახლდათ საჭირო ღვინოში და... ნეტა რას ფიქრობდა? უცებ აწია ფიალა და მომახალა:
- ვაჟო, ფეხზე მდგომ ოჯახებს დავლოცავ! - არც კი ადარდებდა ამ წუთებში სადღეგრძელოების თანმიმდევრობა.
- გისმინოთ ღმერთმა! - დავადასტურე მე.
სულმოუთქმელად გადაჰკრა ჩემთან ერთად. დადგა ფიალა და შემომაცქერდა.
- რა გაინტერესებს?
- უკვე გითხარით. მიტოვებული სახლები. - უსინდისოდ შევკადრე პასუხი.
- ხო... ეგ, ჩემს გვერდით, ყოფილი მოსახლე გახლდათ საკმაოდ კარგი ცოლ-ქმარი. მშრომელი და შვილების უზომოდ მოყვარული ხალხი. მე მაშინ ახალგაზრდა ვიყავი. ასე ოცი წლის. ორი გოგო ყავდათ. თამრიკო და ლამარა. ჩვენ ერთად ვიზრდებოდით... კარგები იყვნენ, სანამ გაიზრდებოდნენ. შემდეგ ორივე გათხოვდა. ლამარა მეზობელს გაყვა ცოლად. ერთი ამბავი ატყდა. როგორ თუ მეზობელს გაყვაო?! საშინელ დღეში აყენებდნენ ერთმანეთს დანათესავებული ოჯახები. ერთმანეთის შვილებს აბრალებდნენ უპასუხისმგებლობას. თუმცა ჭრილობა შეხორცებადია და კიდეც ამოავსო დრომ. კარგი და ლამაზი ბიჭებიც გაუჩნდა ახალგაზრდებს, მაგრამ არ გასულა ათი წელი, ახალი საშინელება დატრიალდა. ქმარმა საყვარელთან შეუსწრო ლამარას. აი, აქ დაიწყო ამ ოჯახის უბედურება. მეუღლემ ორივენი ბოსელიდან ხელსგამოყოლებული ბაწრით, შიშვლები გათოკა და ქუჩაში გამოყარა. მას შემდეგ ლამარასა და მისი საყვარლის ბედზე არავინ საუბრობს დღემდე. ახლა ალბათ სამოცდაათი წლისა იქნება. ერთი კი ვიცი, სოფლიდან მეორე დღესვე გაიპარნენ ქალაქს.... ახლა თამრიკოზე მოგიყვები: თუ მისი და სხეულით იყო ბინძური, თამრიკო ენით გამოდგა ბინძური. არ ტოვებდა დაუწყევარს არავის. თუმცა არავინ ერჩოდა მას. საშინელი წყევლა იცოდა. არაფრით იყო გამორჩეული დისგან. მე მხოლოდ მათი ბავშობა შემიძლია კარგი მოგონებებით გავიხსენო. დანარჩენი მათი ასავალ-დასავალი საშინელებაა. დისგან განსხვავებით, თამრიკო პატიოსანი გახლდათ, თუმცა, მხოლოდ სხეულით. ისიც გათხოვდა, ოღონდ მეზობელ სოფელში.... იქ კი საშინელი დღე დაუთენა დედამთილსა და მამამთილს. მეუღლე აიძულა მიეტოვებინა ოჯახი და ქალაქს წასულიყვნენ. არც ქალაქში ელოდა კარგი მას, ვინც მისი მეზობელი გახდებოდა. ხო, არ გამომრჩეს, ორივეს უყვარდა ქურდობა. უმნიშვნელო წვრილმანებზე ნადირობდნენ. თამრიკოც სულით ქურდს გაყვა, მაგრამ ყველაფერს ოჯახისთვის იპარავდა. სახელმწიფოს პარავდა. არასოდეს შესულა ვინმეს ოჯახში. სახელმწიფოსო ვამბობ, განა რასაც სახელმწიფო აკეთებდა იმ დროში ჩვენივე კეთილდღეობისთვის არ იყო? არ ვიცი?! მე გამართლებას ვერ ვუძებნი ნამოქმედარს. საწყალი გოგონების მშობლები მათი შვილების გათხოვებიდან სამ წელიწადში დაიხოცნენ. ვერ გაუძლეს ამდენ სირცხვილს. მხოლოდ თამრიკომ იტირა დედ-მამა. დარჩა სახლი უპატრონოდ. ასევე უპატრონოდ დარჩა თამრიკოს ქმრის სახლი, კიდევ ლამარას საყვარლის სახლი. სამ წელიწადში სამი სახლი...უპატრონოდ!... დგანან მებრძოლნი საკუთარ ხვედრთან, აი, აგერ უკვე თითქმის ორმოცდაათი წელიწადია.
* * *
გასაოცარი სიმშვიდე სუფევდა სოფელში. მზე სხივებს გამიზნულად ისროდა დედამიწისკენ. მზე ხომ შეყვარებული იყო მასზე და მისთვის დედამიწას გულის ფორმა ჰქონდა. მისი სხივები კი - ისარს განასახიერებდა, გულში მოსახვედრად გამოსროლილს. ცხელოდა საკმაოდ. რაღა დღეს მოუნდათ ერთმანეთში ფლირტაობა? გახურდა ვნება მათი და ჩვენც საკმაოდ დაგვცხა ღვინის ტრფობას მიძალებულებს. დიტო ბიძიამ პერანგის ერთი ღილი შეიხსანა და გულ-მკერდი მოიშიშვლა. მე პიჯაკი გავიხადე და ჩემს სკამზე გადავკიდე. ჰალსტუხიც ოდნავ მოვუშვი.
- საოცარი ყმაწვილი ჩანხარ. - განაგრძო დიტო ბიძიამ.
- რაში შემატყვეთ?
- შენმა ინტერესმა გამიჩინა ეს აზრი. მშვენიერი აზრი მოგსვლია.
- შეიძლება. უბრალოდ, ერთი ისტორიით არ შემოვიფარგლოთ, ხო?
- რა იცი, ყმაწვილო, რომ კიდევ სხვა ოჯახი შეიძლება იყოს მიტოვებული, ამ სამი ოჯახის გარდა?
- მე არ ვიცი. თქვენ იცით... და იმედია, უფრო მძიმე მოსასმენი არ იქნება.
- კარგი, შვილო. არის ერთი სახლიც. სამწუხაროდ სახლი აღარ დგას. დაინგრა საცოდავი. ისევ ცოლ-ქმრით დავიწყებ. მათ სამი გოგო და ერთი ვაჟი ჰყავდათ. ვაჟი მეორე მსოფლიო ომმა შეიწირა სამი გოგოდან ერთს გული გაუსკდა. დედ-მამის მორიგი ჩხუბის დროს.
- ეს როგორ? გავიკვირვე მე.
- სახლში დაბრუნებულმა მამამ, რომელსაც საყვარელი ჰყავდა, მორიგი სკანდალი მოუწყო ოჯახს. ბავშვმაც მამის უხეშობა დედის მიმართ ვერ აიტანა, ჩაუვარდა ფეხებში მამას. ეხვეწებოდა ნუღარ ურტყამ დედასო და ხვეწნაშივე გაუსკდა გული. თორმეტი წლის გოგოს დაკრძალვის შემდეგ მამა სახლიდან წავიდა და აღაც დაბრუნებულა. დედამ დარჩენილი ორი ქალიშვილი სიმწრით გამოზარდა. პატიოსნებისა და კეთილსინდისიერების ეტალონად მიიჩნევდნენ ციცა ბებოს. ორივე გაათხოვა ქალაქს. თვითონ დარჩა სოფელში ოჯახის პატრონად. ოთხმოცდაორი წელი იცხოვრა ჭეშმარიტმა დედამ. დამბლამ დაეცა აქვე სოფელში. მეორე დღესვე ერთ-ერთმა ქალიშვილმა წაიყვანა. ქალაქს გარდაიცვალა. სოფელს კი სამუდამო საცხოვრებელი მიუჩინეს. ორივე გოგონებს ისევ ქალშვილები დაეზარდნენ. სამწუხაროდ ეს კერა განსხვავებით წინა ისტორიისა წლებმა და ოჯახურმა სიდუხჭირემ, უსახსრობამ დაანგრია. საბედნიეროდ არ გაყიდულა. ალბათ ახალ სახლს ვიხილავთ ამ მიწაზე დროთა განმავლობში.
შეყოვნდა ისევ. თავი ჩაღუნა და ფიქრს მიეცა ხუთი წუთით. მე უხერხულად ვიგრძენი თავი, მაგრამ როგორ გავბედავდი სიტყვის უმისამართოდ შეწევნას. დაველოდე. ის კი ჯიუტად იმზირებოდა ფიალაში და იქიდან არეკლილ თავისივე სახეს ანაზდად შესცქეროდა. სახე მთლად ჩაუსისხლიანდა. მხოლოდ პურის ნატეხი გახლდათ საჭირო ღვინოში და ნაზიარევი შეეძლო ეფიქრა.
ნეტა რას ფიქრობდა?...
ასწია თავი შემომხედა და თქვა: - მე ვერ მოვესწრები ახალ სახლს.
თვალებზე ცრემლი შეიმშრალა.
* * *
- შვილო, საიქიოს წამსვლელებს მინდა, გზა დავულოცო. სააქაოს დარჩენილებს კი მინდა, ვუთხრა: მშვიდად ილოცონ წასულთა სულებისათვის!
სადღეგრძელოს შინაარსით გაკვირვებულმა ვერაფერი ვთქვი და უხმოდ დავეთანხმე მას. მესამე ფიალაც დავცალეთ.
- ახლა გვიშენებენ ეკლესიას. აქამდე კომუნისტებმა დაგვინგრიეს. ჩემი ეკლესია - ჩემი სახლი იყო! რას გვერჩოდნენ? განა უსიტყვოდ არ ვემორჩილებოდით? განა გვეკითხებოდნენ რამეს? უნდოდათ აგვყრიდნენ, უნდოდათ გადაგვასახლებდნენ. დღესაც იგივე ხდება შვილო. გადასახლებასთან დაკავშირებით ერთი განსხვავებაა. არ გვასახლებენ, არ მიგვერეკებიან, არამედ ჩვენივე ფეხებით გავრბივართ სამშობლოდან. ღმერთს მადლობა ორი ფეხი გვაქვს, თორემ რა ირბენდა ცალი ფეხით? აქ ჩაიეღიმა დიტო ბიძას.
სიცხემ იკლო. ეტყობოდა მზეს სისუსტე და დაღლა ერთ დღიანი. გაემზადა სასთუმალზე წამოსაწოლად. ვნება ხომ წამიერია! მეც მიმახვედრა, რომ წასვლისპირული მოახლოვდებოდა.
- დიტო ბიძია. უნდა დაგტოვოთ. საინტერესო იყო თქვენთან შეხვედრა. - წამოვდექი სკამიდან, პიჯაკს შევავლე ხელი და წასვლა დავაპირე.
- მოიცა,ლ შვილო! მე შენ არ გამიშვიხარ საიქიოს. გაეღიმა ისევ და განაგრძო: - შვილო, შენ მინდა დაგლოცო! ღვთის ჯვარის ტარების ღირსი ხარ, რადგან წარსულიდან მოდიხარ. დაგილოცოს კერია გამჩენმა! თქვა და ფიალა გამოსცალა ბოლომდე.
- მეც დაგილოცავთ გულმხურვალე კერიას და ფუძეს წარსულზე მიბმულს! გამოვცალე ფიალა ბოლომდე.
* * *
ჭიშკრამდე გამომაცილა ორივემ.
- ერთი მინდა ჭიშკართან მისულს გითხრა, ყმაწვილო!
- გისმენ, დიტო ბიძია.
- რა გქვია შენა?
- ვაჟა ვარ.
- არა, შვილო! შენ სარკე ხარ წარსულიდან, როგორც ყოველი მიტოვებული სახლია სარკე წარსულიდან! დღეს ბევრი მიტოვებული სახლი მუზეუმებად ქცეულა. დღევანდელობამ, მხოლოდ მისი სახელები იცის. მაგალითად: ტიციანი, გალაქტიონი, კოწია და სხვები... მათი სულები წარსულიდან იმზირებიან და მოთქვამენ, ცრემლებს ღვრიან. ყოველი წვიმის წვეთი საქართველოს თავზე - მათი ცრემლებია.... დამიჯერე!
- მჯერა, დიტო ბიძია!
ზურგს უკან ჭიშკარი არ მომიხურა, სანამ ჩემი ავტომანქანა მისი თვალთახედვიდან არ გაუჩინარდა.
27.01.2009 წელი
საიტის "ექსკლიუზიური" მასალის გამოყენებისას აუცილებლად მიუთითეთ საიტის ლინკი!
სავტორო უფლებების დარღვევის შემჩნევის შემთხვევაში გთხოვთ დაუკავშირდით საიტის ადმინისტრაციას! litklubi@mail.ru