გაზიარება

სათაგური

(ოჯახური იდილია)

დღიური:

ლევანმა სახელდახელოდ ისაუზმა, თავისი დიდი ჩანთა აიღო ხელში და სწრაფი ნაბიჯით დაეშვა სამსახურის გზაზე. ნათელა აუჩქარებლად შეუდგა ჭურჭლის ალაგებას; მოგავა, მერე ნაგავი ეზოში ჩაიტანა. შუადღისთვის თვითონაც გამოეწყო ბაზარში წასასვლელად.
სახლი დაცარიელდა:
დიასახლისის სურნელოვანმა მურაბებმა ყნოსვა გაუღიზიანა ვირთაგვას, რომელიც უკვე სამი წელია ცხოვრობდა იატაკქვეშ. მან შეშინებულმა გამოყო თავი. რაღაც მოეჩვენა: ისევ დაიმალა. მეორედ უფრო ხანგრძლივად იყურებოდა: მესამე ცდაზე სულ გამოვიდა სოროდან. ცოტა ხანი გაჩერდა: სიჩუმემ სულ გაათამამა; ნელი ცუნცულით წავიდა საჭმლის კარადისაკენ. ნაჩვევი გზით შემოუარა და წინა ღამეს გამოხრული ადგილიდან შევიდა: მურაბების სუნმა თავბრუ დაახვია. ბევრი უტრიალა ქილებს, ყველა თეფში დასუნა; საიდუმლო ასასვლელით მეორე სართულში დაწყობილ ჩაის ჭურჭელსაც კი მიაღწია: უშედეგოდ: თადარიგიან დიასახლისს ყველაფერი დაემალა. ერთხანს მოიწყინა, შემდეგ ტუჩები ააცმაცუნა. უხმოდ დაეშვა ქვევით, აქ პატარა ქილაზე აძვრა, რომელსაც ქიმიური ფანქრით გაკრული ხელით ეწერა: “კ ა კ ა ლ ი” და ზედ გადაკრულ სქელ ქაღალდს დაუწყო ღრღნა. სიჩუმემ სულ გაათამამა. მთელი საათის მუშაობის შემდეგ დაეწაფა სასურველ ტკბილეულს. ისე გაერთო მურაბის ჭამაში, რომ დიასახლისის მოსვლა ვერც კი გაიგო.
სახლში შემოსული დაღლილი ნათელა მძიმედ დაეშვა სკამზე. ერთხანს ასე იჯდა, მერე წყალი დალია და ნაყიდი ხილის ჩასაწყობად ვაზას დაუწყო ძებნა: ჭრიალით გამოაღო კარადის კარი:
შეშინებულმა ვირთაგვამ სწრაფად მიატოვა ქილა და სანამ დიასახლისი შეყვირებას მოასწრებდა, მიიმალა. ნათელამ ნახევრად შეჭმული მურაბა მაგიდაზე დადო. “რა არის, რა, აკი ვუთხარი ლევანს, ეს ერთი ვირთაგვაღა დამრჩა-მეთქი, მაგრამ არ ედარდება.” კაკალი ალუმინის ქვაბში გადაცალა, მერე ნავთქურაზე დადგა წამოსადუღებლად: “თუ დღესაც არ მოიტანა, არ ვიცი პირდაპირ, რა იქნება, არ ვიცი, ღმერთმანი, ამას ხომ არ შევეჭმევინებით”, - ნერვიულობდა დიასახლისი, თან წამოდუღებულ მურაბას ურევდა.
ლევანი ექვსისთვის დაბრუნდა სამსახურიდან: ხელები დაიბანა, გაბუტულ ცოლს უაზროდ შეხედა და მაგიდას მიუჯდა.
- სადილი იგვიანებს, - ლოყების ბერვით თქვა დიასახლისმა.
- რატო? - გამოაჯავრა ლევანმაც ლოყების ბერვით.
- იმიტომ, რომ, იმიტომ, - ნათელამ მურაბის ქილაზე გადასაფარებელი ამოხრული ქაღალდი დაანახვა, - აი, რა ქნა ვირთაგვამ, ხომ გითხარი გუშინ, რაღა გუშინ, მთელი თვეა მაგაზე მაქვს ლაპარაკი, შენ კი ხაფანგი დღესაც არ მოიტანე.
ლევანი ღიმილით უსმენდა თავის ახალშერთულ ახალგაზრდა მეუღლეს, მერე მუხლზე დაისვა და კოცნა დაუწყო:
- შენ ახლა სადილი მომიტანე, გენაცვალე, დღეს მთელი ღამე უნდა გავათენო, სასწრაფო სამუშაო მაქვს ჩასაბარებელი.
- რომელი, ისა? - იკითხა ნათელამ, თან სადილის მოსატანად გავიდა.
- ჰო, ისა. ხომ გინდა ახალი ავეჯი, ჰოდა ოცი ათასის საქმეა.
ნათელამ წვენი დაუსხა, მერე თვითონაც მიუჯდა მაგიდას. ვნებით შეათვალიერა მეუღლის ხუჭუჭა თმა. ახლა მეორე გადაუღო სიყვარულით. ლევანი იჯდა: ერთ წერტილს უყურებდა ჭამის დროს; როცა დაამთავრა სადილი, ისევ აკოცა მეუღლეს. ბოლოს წამოდგა და საწოლი ოთახისკენ წავიდა.
- ლევან, - ისევ გაბუტვით დაიწყო ნათელამ,
- რა, ჩემო კარგო. - გაუღიმა ქმარმა.
- ვირთაგვას რა ვუყოთ?
- ხო, ხო, ხო, - გადაიხარხარა კაცმა, - ეგ მე მომანდე, ჩემს გაღვიძებამდე კი კაკლის მთლიანი გული მოშუშე. მართლა: ზუსტად თერთმეტზე გამაღვიძე, მთელი ღამის სამუშაო მაქვს.

ცოლმა ქმარი ღამის თორმეტის ნახევარზე გააღვიძა, მერე ხელში მოშუშული კაკლის გული მისცა და გადაკოცნის შემდეგ მის ნაწოლ ლოგინში ჩაწვა თვალებმილულული.
ლევანმა მისთვის გაშლილი ვახშამი სწრაფად მოასუფთავა, მერე მოშუშული კაკლის გული თავისი სამუშაო ოთახის შუაში დადო და მაგიდას მიუჯდა. გვერდზე ძველი ფეხსაცმელები ეწყო. მალე მთლიანად ჩაეფლო თავის სამუშაოში.
სოროს კიდესთან მჯდარი ვირთაგვა დიდხანს ინარჩუნებდა სიფრთხილეს; ბოლოს მოშუშულმა კაკალმა ყნოსვა გაუღიზიანა. წონასწორობა დაკარგა. ნელა გამოცუნცულდა, მაგრამ ანთებულ სინათლეზე ლევანის დანახვამ ცოტა არ იყოს შეაშფოთა. ერთხანს, სოროდან გამოსული, წიგნების თაროს ქვეშ იმალებოდა. მოშივდა. ოთახის შუაში დადებული მოშუშული კაკალი კი სულ ახლოს იყო მასთან. თათები მოისვა ცმაცუნა ულვაშებზე; არაფერმა უშველა. ცდუნებას ვეღარ გაუძლო. ფრთხილად გამოცუნცულდა სინათლეზე, მაგრამ კაცის აწეული თავი შენიშნა და ისევ მიიმალა. ლევანმაც შეამჩნია ვირთაგვა: ძველი ფეხსაცმელი ხელში აიღო, გაირინდა:
ისევ გამოყო ვირთაგვამ თავი. კაცი არ ინძრეოდა; ამან გაათამამა: სწრაფად გადასერა ოთახი, ჩასჭიდა კაკლის გულს კბილები და მობრუნდა. სწორედ ამ დროს მოუქნია ლევანმა ფეხსაცმელი: ვირთაგვას უხმოდ ამოხდა სული: კაკალი თაროს ქვეშ შეგორდა.
- რა იყო, ლევან? - იკითხა ხმაურისგან ნახევრად გამოღვიძებულმა ცოლმა.
- არაფერი, რაც შენ გინდოდა. - ლევანმა ვირთაგვა ნაგვის ვედროში ჩააგდო, ხელები დაიბანა, შემდეგ საათს დახედა. თენდებოდა. მძინარე მეუღლის საწოლთან მივიდა, შუბლზე აკოცა, მერე ტანზე გაიხადა და საბანში შეუწვა.
პირველმა ნათელამ გაიღვიძა. ქმარს თმაში შეუყო ხელი: დიდხანს აჯანჯღარა. კაცმა გაიღვიძა, მერე პირდაპირ საათს შეხედა და წამოხტა.
სანამ ლევანი პირს იბანდა, ნათელამ საუზმე გაუშალა: ოჯახის უფროსი სწრაფად შეუდგა ჭამას.
- რა ქენი, ლევან? - იკითხა ცოლმა.
- დავამთავრე, ჩემო კარგო, დღეს გადავცემ.
- ჰოო, კარგია; არა, ვირთაგვისა რა ქენი?
კაცმა გადაიხარხარა, მერე ნაგვის ვედროსკენ გაიხედა. ნათელამ შიგ ჩაიხედა, მეუღლისკენ გაქანდა და კოცნა დაუწყო.
ლევანმა პიჯაკი მოიცვა; მთელი ღამის ნამუშევარი ჩანთაში ჩააწყო. შესავალში თუ გასავალში ყელსახვევი გაისწორა; ამ დროს სამზარეულოდან ნათელაც გამოვიდა: ხელში ნაგვის ვედრო ეჭირა: ლევანმა ღიმილით დახედა ღამით მოკლულ ვირთაგვას, მერე ორივენი დაეშვნენ კიბეზე. ლევანმა სწრაფი ნაბიჯებით სამსახურისაკენ გასწია, ნათელამ კი ეზოში მდგარ სანაგვე ყუთს მიაშურა.
- დილა მშვიდობისა, ქალო, - ნათელამ ხელი დაუქნია მეზობელს, მერე ვედრო დააქანა.
- რა არის?
- ვირთაგვა.
- ?
- ლევანმა მოკლა გუშინ.
- შენ რო ქმარი გყავს, ტყუილია, ჩემს ვანოს კი არ ჰგავს.
- აბა, აბა, - გადაიკისკისა ნათელამ.

წელი 1956. ნოემბრის 7.

შენიშვნები

არქივში ინახება ამ მოთხრობის ორი შავი (1+1-19გვ.), (1-2გვ.), და ერთი თეთრი (1-2+1-19გვ.) ავტოგრაფი, აგრეთვე ავტოგრაფი დაკავშირებული როგორც ამ მოთხრობასთან, ისე მომდევნო ნაწარმოებებთან (1-3გვ.)
შავი ავტოგრაფის თავფურცელზე წერია სხვადასხვა სათაური ორად გაკეცილი თაბახის ფურცელზე ერთმანეთის ზურგშექცევით: ერთ ნახევარზე „შეწყობილი ოჯახი”, თარიღი, თარიღის შემდეგ წვრილად მიწერილია შესავალი-დღიური. მეორე ნახევარზე „სათაგური” (ოჯახური იდილია). შავი ავტოგრაფი ნაწერია ხალვათად, გაშლილად, საშუალო ზომის ასოებით, გაკრული ხელით, დამატებითი აბზაცები გამოყოფილია წითელი ფანქრით. შიგადაშიგ აღნიშვნები გაკეთებულია ყავისფერი ფანქრით. თარიღი უზის სიტყვების შემდეგ: „...ნათელამ სანაგვე ყუთს მიაშურა...” თარიღს მოსდევს 1957 წლის 6 თებერვლით დათარიღებული, როგორცა ჩანს, თავდაპირვლად შესავალ დღიურად განზრახული ტექსტი. ეს ტექსტი თეთრ ავტოგრაფში შეუერთდა მოთხრობის ტექსტს.
მეორე შავი ავტოგრაფი წარმოადგენს მხოლოდ თავფურცელს. სათაური დაწერილია ლურჯი ფანქრით, დიდი ასოებით, თაბახის ფურცლის ზედა ნახევარზე.
თეთრი ავტოგრაფის პირველი ორი გვერდიც თავფურცელია თავისი სათაურითა და დღიურით. მთელი მოთხრობის ტექსტი, ისე როგორც თავფურცელი, საგანგებოდ გამოყვანილი, შესამჩნევად გაშლილი, ლამაზი ხელწერითაა ნაწერი. თარიღი ასევე დიდი, ლამაზი ასოებითაა გამოყვანილი. თეთრი ავტოგრაფის ბოლო აბზაცი ტექსტში შემდეგაა ჩამატებული.
ორად გაკეცილ თაბახის ფურცლის ერთ ნახევარზე, დასაწყისში არის ამონაწერი შექსპირიდან: „: ჩუ, ისინი ღმუიან!
: მაშ დაე, ნადირობა იყოს ნამდვილი.”
ეს ამონაწერი გამოყენებულია 1957 წელს მოთხრობა „ნადირობის” ეპიგრაფად. (იხ. მეორე ტომი) აქვე წერია „სათაგურის” დღიური-შესავლის პატარა ნაწყვეტი. ფურცლის მეორე მხარეს კი ბარათაშვილის „მერნის” რეფრენი: „მირბის, მიმაფრენს...”, საგანგებოდ გამოყვანილი ასოებით.
მოთხრობის თეთრ ავტოგრაფში განსაკუთრებით ხშირად გვხვდება ორწერტილი. რომლის ხმარებაც კულმინაციას აღწევს მოთხრობაში „ნადირობა”. „სათაგური” გადათეთრებული უნდა იყოს მოთხრობა „ნადირობის” დაწერის შემდეგ. (იხ. ავტოგრაფების დახასიათებისათვის და მოთხრობა „ნადირობის” შენიშვნები მომდევნო ტომში.)
მოთხრობაში გამოიყენება თავისებური აბზაცი (იხ. ავტოგრაფების დახასიათებისათვის), ისეთი როგორიც გვქონდა მოთხრობაში „..მაია ბენზინის სუნმა...” ამ პატარა შტრიხში ჩანს მწერლის დამოკიდებულება ოჯახური იდილიის მიმართ. (იხ. აგრეთვე „ნელი ტანგოს” შენიშვნებში გურამის ჩანაწერებიდან ამოწერილი ტექსტი).
პირველად გამოქვეყნდა 1957 წელს, „ცისკარი”, ¹1. 1961 წელს კი წიგნში „სალამურა”.